कोभिड-१९ को दोस्रो लहर शुरु भए लगत्तै नेपालका सबैजसो अस्पतालहरुमा संक्रमितको संख्या प्रत्येक दिन बढ्दै गैरहेको छ। बिरामीहरुको सेवामा अनवरत खटिने स्वास्थ्यकर्मीहरु झन् यो महामारीबाट अछुतो रहने कुरै भएन। केही स्थानमा चिकित्सकहरुको समुह नै प्रभावित भएर ओपिडी नै बन्द गर्नुपर्ने अवस्था आएको खबर प्राप्त भइरहेकै छन्। यो महामारीको परिणाम र असर ठ्याक्कै यति र यही भन्ने अनुमान गर्न गाह्रो छ।
राजधानी सहरमा निषेधाज्ञा जारी भएसँगै सहर छोड्नेहरुको भिडले झनै समस्या निम्तिएको देखिन्छ। ‘अलिअलिमा वास्तै नगर्ने, बेस्सरी थिचेपछि भाग्ने दगुर्ने’ हाम्रो बानीले हामीलाई नै असुरक्षित बनाउदै छ। छिमेकी देश भारतमा बिकराल स्वास्थ्य संकटको अवस्थामा छ। आज मानवजातिहरु कै सामू आफूलाई सुरक्षित राख्नु एउटा चुनौती बनेको छ। भनिन्छ - चुनौती आफैँमा अवसर पनि हो।
वर्तमान परिदृश्यले आफूलाई बचाउनको लागि माग गर्दछ। आफैंलाई बचाउनु भनेको तपाईंको वरपरको अरूको रक्षा गर्नु पनि हो। कोभिड-१९ को डबल म्युटेन्ट (बि.१.६१७) र ट्रिपल म्युटेन्ट (बि.१.६१८) ५० प्रतिशत संक्रामक र ६० प्रतिशत घातक हो। यसको मतलब यो छिटो फैलिन्छ र यसले यसअघिको भारसले भन्दा गम्भीर संक्रमण पैदा गर्दछ।
नेपाल कोभिड-१९ को दोस्रो लहरमा डुब्दै जाँदा पहिले भन्दा बढी युवा तथा बच्चाहरूलाई संक्रमित गर्दै बिरामी बनाइरहेको छ। त्यतिखेर र अहिलेको भिन्नता भनेको उच्च मृत्युदरको जोखिमलाई थप्न कोरोनाभाइरसको अधिक विषालु र घातक रूपहरूमा संक्रमित भइरहेको छ।
सबै भाइरसहरू (SARS-CoV-2 सहित, भाइरस जसले कोभिड-१९ कारण गर्दछ) समयको साथ विकसित हुन्छ। जब भाइरसले आफैंको प्रतिलिपि बनाउँदछ, यो कहिलेकाँही अलि अलि परिवर्तन हुन्छ, जुन भाइरसको लागि सामान्य हो। यी परिवर्तनहरूलाई "उत्परिवर्तन" भनिन्छ। एक वा बढी नयाँ उत्परिवर्तनहरू भएको भाइरसलाई मूल भाइरसको "भेरियन्ट" भनेर चिनिन्छ। जब भाइरस जनसंख्यामा व्यापक रूपमा प्रसारण हुन्छ र धेरै संक्रमणहरू निम्त्याउँछ, भाइरस उत्परिवर्तनको सम्भावना बढ्छ।
खोपहरू कोभिड-१९ बिरूद्धको लडाईमा महत्वपूर्ण उपकरण हो, र हामीसँग पहिले नै भएका उपकरणहरू प्रयोग गर्न स्पष्ट सार्वजनिक स्वास्थ्य र जीवन बचाउने लाभहरू छन्। कोभिड-१९ खोपहरू जुन हाल विकासमा छन् वा अनुमोदित गरिएको छ नयाँ भाइरस भेरियन्टहरू विरूद्ध कम्तिमा केही सुरक्षा प्रदान गर्ने अपेक्षा गरिन्छ। किनकी यी खोपहरूले एन्टिबडी र कोशिकाहरूको दायरा समावेशी एक व्यापक प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया दर्साउँछ। त्यसकारण भाइरसमा परिवर्तन वा म्युटेसनले खोपहरू पूर्ण रूपमा प्रभावहीन बनाउदैन। प्रसारण घटाउने हालको उपायहरू - बारम्बार हात धुनु, मास्क लगाउनु, शारीरिक दूरी, राम्रो भेन्टिलसेन र भीड हुने ठाउँहरू बाट अलग रहनु।
जब हामी अधिक सीमित स्थानहरूमा भेला हुन्छौं, तब हामी भाइरसलाई विकसित हुन मौका दिइरहेका हुन्छौं। मापदण्डहरू लागू गर्ने काम स्वास्थ्य मन्त्रालयको मात्र जिम्मेवारी होइन, यो सबैको उत्तरदायित्व हो। कम्तिमा १- मिटर दूरी आफू र अरुबिच कायम राख्नुहोस्। घरभित्र हुँदा आफू र अरू बीचको अझ ठूलो दूरी बनाउनुहोस्। जति टाढा त्यत्ति राम्रो।
मास्क लगाउनुलाई अन्य व्यक्तिको वरिपरि सामान्य बनाउनुहोस्। सकेसम्म प्रभावकारी बनाउन मास्कको उचित प्रयोग, भण्डारण र सफा गर्ने वा डिस्पोजल आवश्यक हुन्छ। हालै प्राप्त जानकारी अनुसार यो नियन्त्रणको लागि दुइटा मास्क प्रयोग गर्नु अझै प्रभावकारी देखिएको छ। कोभिड-१९ हुने जोखिमहरूमा भीड र अपर्याप्त हावा आवतजावत हुने स्थानहरूमा बढी हुन्छन्। जहाँ संक्रमित व्यक्तिहरू निकट समयको लागि सँगै लामो समय बिताउँछन्। त्यसैले सावधानी अपनाउनु अझ महत्त्वपूर्ण छ।
यस्तो लाग्दैछ हामी सम्पूर्ण मानव हातहतियार बिनाको विश्व युद्ध लडदैछौं। तत्कालै महामारी अन्त हुने सम्भावना न्युन छ। यो स्पष्ट छैन कि हामी खोपको वर्तमान स्तरको कारण र विश्वव्यापी रूपमा खोपको पहुँचको कारण प्रतिरोधात्मक क्षमता प्राप्त गर्ने छौं। त्यसकारण जनस्वास्थ्यको मापदण्डको निरन्तर पालनासहित महामारीको अन्त्य गर्न विश्व मानव समुह नै एकजुट भएर निरन्तर प्रयत्नरत रहिरहनु नै हाम्रो विजय हो।
-(डा कोइराला कलेज अफमेडिकल साइन्स, भरतपुरमा कम्युनिटी मेडिसिन दोस्रो वर्षमा अध्ययनरत छिन्)
