एक चोटी नेपाल घुमिसकेका मेरा अमेरिकी साथीलाई एक दिन मैले नेपाल भ्रमणको निम्तो दिएँ। उनले ठाडै अस्वीकार गरिदिए। उनले आफू नेपाल भ्रमण आउँदा बिरामी भएको अनुभव सुनाए। नेपाल आउँदा उनलाई उच्च ज्वरोले सताएको रहेछ। हस्पिटल पनि भर्ना भएछन्। तर कारण पत्ता लागेन। ज्वरो ठिक नहुँदै उनी घर फर्किए। ३० दिनसम्म उनलाई ज्वरो आयो।
पछि त्यहाँको अस्पतालमा देखाउँदा टाइफाइड भएको पुष्टि भयो। ती साथीले ४५ दिनसम्म अफिसमा बिदा लिँदा गाह्रो भएको बताए। मलाई त्यो कुराले एकदमै नराम्रो लाग्यो, फेरि हाम्रो देशमा आऊ भनेर कुन मुखले भन्नु? हामीले पर्यटकलाई आऊ त भन्छौं तर सामान्य कुरामा पनि ध्यान दिन सकेका छैनौँ। पर्यटकलाई खुसी बनाएर पठाउन ठूलाठूला कुराको आवश्यकता छैन।
सफा खानेपानी, स्वच्छ शौचालयको पहुँच तथा सफा खाना, यी तीन चिजमा ग्यारेन्टी दिन सके पर्यटकहरु खुसी भएर फर्किने छन्। हामीले नेपालको कुन मिनिरल वाटरको बोतल देखाएर यो स्वच्छ खानेपानी हो भनेर दाबीका साथ भन्न सक्छौँ?
हिमालमा जाँदा एकथरी, पहाडमा अर्कोथरी अनि तराईमा अर्कोथरी स्वास्थ्य समस्या देखिन सक्छ। यस्ता विषयमा हामीले पर्यटकलाई पहिले नै जानकारी दिन आवश्यक छ। यसका साथै उपचार हुने संस्थाहरुको बारेमा पनि जानकारी दिनुपर्छ। संस्था छैन भने सरकारले आवश्यकताको पहिचान गरेर बनाउनु पनि पर्छ।
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज घुम्न गएको पर्यटकलाई सर्पले टोक्यो भने के गर्ने? सगरमाथा चढ्न हिँडेको पर्यटकको खुट्टा मर्कियो भने उसले कहाँ उपचार गर्ने, कति दिन बस्ने, खोई त जानकारी? खोई कहाँ हुन्छ उपचार? यहाँ आएकाको उपचार मात्र होइन, नेपाल भित्रिने पर्यटकले केके रोग ल्याउन सक्छन्? त्यसको पहिचान कसरी गर्ने? यो कुरामा ध्यान दिन आवश्यक छ।
यहाँ मुख्य त सहज शौचालय नै छैन। राजमार्गमा नै कतै पनि गतिलो शौचालय छैन। यही समस्याले महँगा पर्यटकहरु नेपाल आउन चाहँदैनन्। बासी खाना खुवायो, खराब पानी खुवायो अनि झाडापखाला हुन्छ पर्यटकहरुलाई। हिमालमा अल्टिच्युड सिकनेस भएर आउँछन् भन्ने होला तर प्रमुख समस्या भनेको झाडापखाला नै हो।
हामीकहाँ फुड हाइजिन भएन, किचेन पनि सफा भएन। पानी पनि सफा भएन। कुन पानी खाने त पर्यटकले?
रेबिज लागेर पर्यटकको मृत्युसमेत भएको छ। सो कुरा विश्वकै प्रतिष्ठित पत्रिका लस एन्जलसले पनि छापेको थियो। नेपालमा धेरै छाडा कुकुरहरु छन् भनेर धेरै पर्यटकहरु आउनै छाडेका थिए।
जहाँ बढी पर्यटक जान्छन्, त्यहाँ स्वास्थ्य सेवा कसरी दिने भन्ने छैन। अन्नपूर्ण सर्कलतिर पनि छैन। हाम्रो देशमा घुम्न आऊ भन्ने तर बिरामी पार्ने गरियो भने को आउँछ?
बिरामी भइहालेको खन्डमा उनीहरुले कहाँ गएर जचाउने? उदाहरणको रुपमा लुम्बिनीमा जाँदा बिरामी परियो भने उनीहरुले कहाँ जचाउने? तयारी पनि छैन। सरकारी अस्पतालमा क्लिनिकहरु राखिदिएर उपचार दिनुपर्छ।
-(स्वास्थ्य सेवा विभाग, इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका पूर्वनिर्देशक डा मरासिनीसँगको कुराकानीमा आधारित)
यो पनि :
