बिहिबार नेकपा एमालेका केन्द्रीय सदस्य तथा मजदुर संगठनका नेता कमल गौतम भाषण गर्दागर्दै ढले र उनलाई 'सडेन कार्डियाक अरेस्ट' भएको उपचारमा संलग्न चिकित्सकले बताएका छन्। नजिकै अस्पताल भएका कारण १५ मिनेटमै पुर्याएइएको थियो। तर, उनलाई चिकित्सकले बचाउन सकेनन्।
यसरी अकस्मात मुटुले काम गर्ने छाडेको अवस्थामा वरीपरी उपस्थितले मुटुको गति फर्काउन तत्काल गर्ने उपचार प्रक्रिया 'सीपीआर' हो। एम्बुलेन्स वा अन्य सपोर्ट उपकरण नआउन्जेले उक्त प्रक्रिया अपनाउँदा बेहोश व्यक्ति होशमा आउन सक्छन्।
सीपीआर कहिले प्रयोग गर्ने?
सीपीआर तब प्रयोग गर्नुपर्छ जब:
• वयस्क व्यक्ति सास फेर्दैनन् वा कहिलेकाहीँ मात्र हिक्क-हिक्क गरेजस्तो सास फेर्छन्, र बोलाउँदा वा काँधमा ट्याप गर्दा प्रतिक्रिया दिँदैनन्।
• बालबालिका वा शिशु सामान्य रूपमा सास फेर्दैनन् र प्रतिक्रिया दिँदैनन्।
सीपीआर सुरु गर्नु अघि के गर्ने?
१ वरिपरि क्षेत्र सुरक्षित छ कि छैन हेर्नुहोस्।
२ आपतकालीन सेवामा ९११ (नेपालमा १०२ वा नजिकको आपतकालीन नम्बर) मा फोन गर्नुहोस् वा अरूलाई गर्न भन्नुहोस्।
३ व्यक्तिलाई ढाडमा सुताएर वायुमार्ग खोल्नुहोस्।
४ सास चलिरहेको छ कि छैन जाँच्नुहोस्।
५ यदि सास चलिरहेको छैन भने सीपीआर सुरु गर्नुहोस्।
६ ३० पटक छातीमा कम्प्रेसन (दबाब) दिनुहोस्।
७ दुई पटक उद्धार सास दिनुहोस्।
८ यो चक्र एम्बुलेन्स नआउँदासम्म दोहोर्याउनुहोस्।
सीपीआरका दुई मुख्य चरणहरू
१ तयारी चरण
२ सीपीआर चरण
१. तयारी चरण
चरण १: आपतकालीन सेवामा फोन गर्नुहोस्
पहिले वरिपरि हेर्नुहोस्- आगलागी, ट्राफिक वा अन्य जोखिम त छैन?
त्यसपछि व्यक्तिको काँधमा हल्का ट्याप गर्दै 'के तपाईं ठीक हुनुहुन्छ?' भनेर सोध्नुहोस्।
यदि प्रतिक्रिया छैन भने तुरुन्त स्थानीय आपतकालीन नम्बरमा फोन गर्नुहोस्।
यदि कोही वरिपरि छन् भने, उनीहरूलाई एईडी (डिफिब्रिलेटर) खोज्न पठाउनुहोस्।
चरण २: व्यक्तिलाई ढाडमा सुताएर वायुमार्ग खोल्नुहोस्
• व्यक्तिलाई सावधानीपूर्वक ढाडमा सुताउनुहोस्।
• टाउको हल्का पछाडि झुकाउँदै चिउडो माथि तान्नुहोस्।
• मुखभित्र खाना, उल्टी आदि भए हेर्नुहोस्, यदि निकाल्न सजिलो छ भने हटाउनुहोस्, तर धेरै भित्र छिरेको वस्तु नतान्नुहोस्।
चरण ३: सास जाँच गर्नुहोस्
• कान व्यक्तिको मुख नजिक राखेर करिब १० सेकेन्डसम्म सुन्नुहोस्।
• यदि सास छैन वा केवल हिक्काबजेको जस्तो आवाज आउँछ भने सीपीआर सुरु गर्नुहोस्।
• यदि व्यक्ति सास फेर्दैछ भने, सीपीआर नगरी “रिकभरी पोजिसन” मा राख्नुहोस् र सासमा निगरानी राख्नुहोस्।
२. सीपीआर चरण
चरण ४: ३० पटक छाती कम्प्रेसन गर्नुहोस्
• हातहरू एक-अर्कामाथि राख्नुहोस् र छातीको बीचमा राख्नुहोस्।
• काँध सीधा राख्दै आफ्नो तौल प्रयोग गरी करिब २ इन्च (५ सेमी) गहिरो दबाब दिनुहोस्।
• प्रति मिनेट १०० देखि १२० पटक कम्प्रेसन दिनुहोस्।
• प्रत्येक कम्प्रेसनपछि छातीलाई पूर्ण रूपमा उठ्न दिनुहोस्।
चरण ५: दुई उद्धार सास दिनुहोस्
• मुख सफा भएको सुनिश्चित गर्नुहोस्, टाउको हल्का पछाडि झुकाउनुहोस् र चिन उठाउनुहोस्।
• नाक थुनेर आफ्नो मुखले व्यक्तिको मुख ढाक्नुहोस् र करिब १ सेकेन्ड सास फुक्नुहोस्।
• छाती उठेको छ भने अर्को सास दिनुहोस्।
• यदि छाती उठ्दैन भने टाउकोको स्थिती फेरि मिलाएर पुनः प्रयास गर्नुहोस्।
चरण ६: चक्र दोहोर्याउनुहोस्
• ३० कम्प्रेसन र २ उद्धार सासको चक्र निरन्तर दोहोर्याउनुहोस्।
• व्यक्ति सास फेर्न थाल्दासम्म वा आपतकालीन सहायता पुग्दासम्म सीपीआर जारी राख्नुहोस्।
