युनिसेफ- रोकथाम गर्न सकिने रोगबाट विश्वमा कुनै पनि बालबालिका नमरुन् भन्ने कुरामा युनिसेफ विश्वास गर्छ। त्यसैले विश्वभरका ४५ प्रतिशत साना उमेरका बालबालिकालाई खोप प्रदान गर्न हामीले काम गर्दै आएका छौँ।
हामीले आफ्नो विभिन्न साझेदारसँग मिलेर खोप कार्यक्रम गर्छौं। जुन ९५ देशमा फैलिएको छ। यो पक्कै पनि एउटा ठूलो जिम्मेवारी हो। यसमा हजारौँ स्वयंसेवक र स्वास्थ्यकर्मीहरु डटेर लागिपरेका छन्।
यी १५ फोटोले देखाउनेछन् बालबालिकाहरुलाई रोग लाग्नबाट बचाउन गरिएका यी प्रयासका केही कथाहरू।
पहाड चढ्छन् स्वास्थ्यकर्मी
महामारी र रोग फैलन युद्ध उत्तम वतावारण बनिदिन्छ। यमनका धेरै अस्पताल र क्लिनिक बमले ध्वस्त भएका छन् या भत्काइएका छन्। अनुमान गरिए अनुसार त्यहाँ हरेक १० मिनेटमा १ जना बच्चाको रोकथाम गर्न सकिने रोगबाट मृत्यु हुने गरेको छ।
युनिसेफ र हाम्रा साझेदारहरुको यसप्रति ध्यानाकर्षण भइरहेको छ। राष्ट्रियस्तरमा घर-घरसम्म अभियान चलाइ यो वर्ष करिब ५० लाख बालबालिकाहरुलाई पोलियो विरुद्ध खोप पाउने अपेक्षा गरिएको छ। हाम्रा मोबाइल हेल्थ टिमहरु बालबालिकाहरु जहाँ छन्, त्यहीँ पुगेका छन्। यस्तो कुनै ठाउँ बाँकी छैन, जहाँ युद्धपछि कुनै प्रकारको स्वास्थ्य सेवा पुग्न नसकेको होस्।
खोप प्रदान गर्न स्वास्थ्यकर्मीहरु हिमाल, पहाड अनि उपत्यका नभनी खटिरहेका छन्। यमनमा धेरै बालबालिकाहरु हिंसामा मर्नुभन्दा पनि रोकथाम गर्न नसकिने प्रकृतिका रोगबाट मरिरहेका छन्। तर पनि हामी त्यसलाई सजिलैसँग रोक्न सक्दैनौँ।
प्राकृतिक प्रकोपपछि निकै छिटो समयमा नै रोग तीव्र रफ्तारमा फैलिन्छ। बालबालिकाहरु त्यतिबेला सफा खानेपानी, शौचालय र साबुनका लागि संघर्ष गरिरहेका हुन्छन्।
सन् २०१५ मा नेपालमा भूकम्प गएपछि युनिसेफले देशभर ३६ लाख बालबालिकालाई पोलियोको महामारीबाट बचाउन खोप अभियानमा सहायता गरेको थियो। भूकम्पको केन्द्रबिन्दु रहेका जोखिमयुक्त क्षेत्रमा पहाड अनि हिमाली भूभागको बाटो पार गरेरै भएपनि खोप सेवा पुर्याएको छ।
सन् १९८० देखि युनिसेफले खटाइएका नजिबालगायत हजारौँ स्वास्थ्यकर्मीले विश्वमा करिब ३० लाख बालबालिकालाई वार्षिक ४ गुणाका दरले खोप कार्यक्रमबाट जीवन बचाएका छन्।
नदी तर्छन् उनीहरु...
युनिसेफले सन् २०१६ मा २५ अर्ब खोप खरिद गरेको थियो। आपूर्ति गोदामबाट खोपको सुरु भएर यसको यात्रामा विश्वको कुना काप्चासम्म पुग्ने गरेको छ। बालबालिकाहरु जहाँसुकै भएपनि युनिसेफका कर्मचारी कुनै पर्वाह नगरी विश्वका कुनाकुना पुग्छन्।
खोप लगाइएका बालबालिका जिउने मौका पाउने मात्र नभएर बलियो र स्वस्थ्य हुनुका साथै राम्रो विकसित हुन सक्छन् भन्ने विश्वासमा युनिसेफले काम गर्दै आएको छ। त्यसैले त युनिसेफले कठिन ठाउँहरुमा नदी पार गरेर पनि बालबालिका भएको ठाउँमा पुग्ने गरेको छ।
भारतमा स्वास्थ्यकर्मीहरुको दृढताले सन् २०१४ मा पोलियो उन्मूलन भइसकेको छ भने मातृ नवजात टिटानस सन् २०१५ मा हटिइसकेको छ। दुर्गम समुदायमा खोप लगाइदिएर मात्रले पुग्दैन। खोप सही सलामत तथा प्रभावकारी रहिरहन त्यसलाई चिसोमा विशेष प्रकारको बक्सामा राखिन्छ। यदि केही त्यसमा नराम्रो भयो भने त्यति कठिन यात्रा व्यर्थ हुन्छ।
यो सजिलो काम होइन, तर यसलाई हामी हार मार्न सक्दैनौँ। स्वास्थ्यकर्मीको अथक प्रयासका बावजुद पनि ५ वर्ष मुनिका १६ हजार बालबालिका अझै हरेक दिन मृत्युको शिकार भइरहेका छन्। किनकि तिनीहरुले न स्वास्थ्य सेवा पाउन सक्छन्, न त र जीवन बचाउ खोप नै।
लामो दुरीको सडक यात्रा
इमरजेन्सी नभएपनि युनिसेफसँग आबद्ध रहेका स्वास्थ्यकर्मीहरुले खोपको पहुँच नभएका बालबालिकासम्म पुग्ने गरेका छन्। जहाँ गरिबी अनि असुविधा छ, जति नै टाढा ठाउँ होस् यी स्वयंसेवक र कर्मचारीहरु त्यसको पुल बनिदिन्छन्। समुदायमा गएर बालबालिकाहरुालई खोप लगाइने लामो तथा दीर्घकालीन रणनीति हो, जसले समुदायलाई लाभ पुर्याइ सशक्त पार्दछ।
डुंगा चढेर खोप
खोप लगाउनका लागि दुरी बाधक कहिल्यै पनि बन्दैन। युनिसेफले समुदायका वकालतकर्तासँग समुदायका मानिसमा रहेको नकारात्मक धारणा र डर हटाउन समन्वय गर्छ। यसले उनीहरुले जीवन बचाउने खोप तालिकाको बारेमा थाहा पाउने गरेका छन्।
यो टिम हजारौँमा एक हो जसले १२२ वटा देशमा पोलियो हटाउनका लागि सन् १९८८ देखि लागिपरिरहेका छन्। यो एउटा अविश्वासिलो सफलता हो जुन एकदम कम खर्चमा बालबालिकाको जीवन बचाउन लागिपरिरहेको छ खोपको माध्यमबाट।
साइकल यात्रा
पहिलाभन्दा अहिले बालबालिका रोगहरुबाट सुरक्षित भइरहेका छन् तर अझै गर्न बाँकी छ। भारतमा एक तिहाइभन्दा धेरै बालबालिका जसले भ्यागुते रोग, टिटानस र लहरे खोकीको फुल डोज पाएका छैनन् त्यहाँ खोप निरन्तर चुनौतीको रुपमा रहेको छ। बंग्लादेशका खोप ओसारपसार गर्ने व्यक्ति जोहरुल भन्छन्, ‘मेरो एकदम महत्वपूर्ण भूमिका छ। यो खोप बक्साहरु राम्ररी पुर्याउनुपर्दछ।
हवाई मार्गबाट
दक्षिणी सुडानमा हिंसा निम्तिनुभन्दा अघिदेखि नै त्यहाँ खोप पुर्याउनका लागि विश्वमा नै सबैभन्दा कठिन ठाउँ हो।
सडक यात्रा अविश्वसनीय र खतरनाक छ। सबै कुरा असफल भएपछि युनिसेफले ‘र्यापिड रेस्पोन्स मिसन’ चलाउँछ। हामीले दक्षिणी सुडानमा जे भएपनि स्रोत साधन प्रयोग गरेर पहुँच पुग्ने ठाउँमा त्यस्ता समुदायमा पुग्दछ।
'हिँडेर, डुंगा तरेर, हवाई मार्ग जहाँबाट भएपनि हामी अति आवश्यक स्वास्थ्य सेवाहरु लिएर पुग्दछौ ताकि उनीहरु बाँच्न सकुन् र रोगबाट सुरक्षित रहन सकुन्।'
र बाटैमा पनि
भारतमा झन्डै २ करोड ७० लाखमा एक तिहाइ बच्चाहरु हरेक वर्ष जन्मेको वर्षमा लगाउनुपर्ने महत्वपूर्ण पूर्ण खोपको मात्रा पाएका हुँदैनन्। यसले गर्दा उनीहरुको रोगको जोखिममा पुग्छन् र स्वास्थ्यकर्मीको पखाईमा हुन्छन्।
हरेक दुर्गम क्षेत्रमा खोप पुर्याउनुपर्ने कुरा महत्वपूर्ण हो किनकी कोही पनि बालबालिका रोकथाम गर्न सक्ने रोगबाट आफ्नो जिन्दगी नगुमाउन्। युनिसेफले हरेक बच्चा जीवित होस्, सुरक्षित होस् र विकास होस् भन्नको लागि काम गर्दछ। विशेषगरी त्यस्ता बालबालिका जो सुविधाबाट बञ्चित र पिछडिएका छन्।
