फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडी विश्वमा सबैभन्दा लामो समयसम्म सञ्चालन भएको मुटुरोग सम्बन्धी अध्ययन हो। अमेरिकाको नेशनल हार्ट, लङ, एन्ड ब्लड इन्स्टिच्युट (एनएचएलबीआई ले सन् १९४८ मा यो अध्ययन सुरु गरेको थियो। यस अध्ययनले हृदयसम्बन्धी रोग (मुटुरोग)का जोखिम कारकहरू पहिचान गर्न, जीवनशैलीको असर बुझ्न र मुटु स्वस्थ राख्न के गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। नेपालको सन्दर्भमा पनि यस अध्ययनबाट धेरै सिक्न सकिन्छ।
कसरी गरिएको छ फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडी?
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीलाई फ्रेमिन्घम सहरका नागरिकहरूमा आधारित दीर्घकालीन अनुगमनको रूपमा सञ्चालन गरिएको छ। अध्ययनको प्रमुख पद्धति यस्तो छ:
१. सुरुवाती छनोट: पहिलो चरणमा, फ्रेमिन्घम सहरका करिब ५,००० नागरिकहरूको चयन गरी उनीहरूको स्वास्थ्य विवरण सङ्कलन गरिएको थियो।
२. नियमित स्वास्थ्य परीक्षण: सहभागीहरूको रक्तचाप, कोलेस्टेरोल स्तर, तौल, र अन्य स्वास्थ्य सम्बन्धी तथ्याङ्कहरू नियमित रूपमा नापिए। साथै, उनीहरूको शारीरिक अवस्था, खानपान, व्यायाम, र धुम्रपान बानीको जानकारी पनि लिइयो।
३. पुस्तागत अध्ययन: अध्ययनको प्रभावकारिता बढाउन, छनोट गरिएका सहभागीहरूको सन्तान र तिनका सन्तानहरूमाथि पनि नियमित परीक्षण गरियो। यसले परिवार, उमेर र पुस्ताबीचको तुलना गर्न मद्दत पुर्यायो।
अध्ययनका सीमितताहरू
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीको उपलब्धिहरू महत्त्वपूर्ण भए पनि यसमा केही सीमितताहरू पनि छन्। यी सीमितताहरूले अन्य देश वा समाजमा यसको नतिजा सिधै लागू गर्न कठिनाइ पुर्यातउन सक्छ:
१. भौगोलिक र सांस्कृतिक भिन्नता: यो अध्ययन विशेष रूपमा फ्रेमिन्घम सहरका मानिसहरूमाथि मात्र आधारित छ, जहाँ जीवनशैली, खानपान र वातावरणीय अवस्था अन्य देश र समुदायसँग भिन्न हुन सक्छ। नेपालजस्ता देशमा ठूला आर्थिक र सामाजिक भिन्नता हुने भएकाले अमेरिकामा लागू भएका निष्कर्षहरू यहाँ सिधै उपयुक्त नहुन सक्छन्।
२. मुटुरोगमा मात्र केन्द्रित: फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडी मुख्य रूपमा मुटुरोग र यसका कारणहरूमा मात्र केन्द्रित छ। यसले जीवनशैलीका कारणले हुने अन्य रोगहरूको जोखिम जस्तै मेटाबोलिक समस्याहरू (जस्तै मधुमेह र मोटोपन) लाई पर्याप्त रूपमा समेट्न सकेको छैन।
३. दीर्घकालीन अध्ययन र सहभागिता प्रभाव: दशकौंसम्म गरिएको यस अध्ययनमा मानिसहरूले आफ्नो बानीहरू परिवर्तन गरेकाले सन्दर्भगत विचलन देखिन सक्छ। सहभागीहरू अध्ययनको क्रममा स्वास्थ्य सम्बन्धी सचेतनासँग अनुकूल हुन थालेका छन्, जसले अध्ययनको निष्कर्षमा प्रभाव पार्न सक्छ।
प्रमुख निष्कर्षहरू
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीले मुटुजन्य रोगका जोखिम कारकहरूबारे महत्त्वपूर्ण नतिजाहरू प्रस्तुत गरेको छ:
१. उच्च रक्तचाप र मुटु रोग: उच्च रक्तचापले मुटुको रक्तनलीमा बढी दबाव दिई मुटु रोगको खतरा बढाउँछ।
२. धुम्रपान र कोलेस्टेरोल: धुम्रपान गर्दा रगतमा कोलेस्टेरोलको स्तर बढ्ने र मुटुको धमनीहरू सघन हुने देखिएको छ, जसले मुटु रोगको सम्भावना धेरै बढाउँछ।
३. मोटोपन र शारीरिक निष्क्रियता: मोटोपन र शारीरिक निष्क्रियता मुटु रोगको मुख्य कारक हुन्। अध्ययनले तौल नियन्त्रण र शारीरिक क्रियाकलापलाई प्रोत्साहित गर्न सुझाव दिएको छ।
४. रक्तमा चिनीको मात्रा: उच्च रक्तचिनीको मात्रा र मधुमेहको अवस्थाले मुटुको रक्तनलीमा असर पुर्याई मुटुरोगको सम्भावना बढाउँछ।
अध्ययनका सुझावहरू
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीले केही महत्वपूर्ण सन्देश र सुझावहरू दिएको छ, जसले मुटु स्वस्थ राख्न मद्दत पुर्याउँछ:
१. रक्तचाप नियन्त्रण: नियमित रक्तचाप मापन र नियन्त्रणले मुटु रोगको जोखिम घटाउँछ। विशेष गरी उच्च रक्तचाप भएका व्यक्तिहरूले नियमित परीक्षण र चिकित्सकको सल्लाहमा दबाव घटाउने औषधी प्रयोग गर्नुपर्छ।
२. धुम्रपान त्याग्नुपर्छ: धुम्रपानले मुटुको स्वास्थ्यमा ठूलो असर पुर्याउने भएकाले यसलाई पूर्ण रूपमा त्याग्नुपर्छ। धुम्रपानजन्य रोगहरूलाई रोक्न व्यक्तिगत र सामूहिक रूपमा चेतना बढाउनुपर्छ।
३. स्वस्थ खानपान र व्यायाम: जंक फूड, प्रशोधित खाना, र बढी नुनको सेवन कम गर्नुपर्छ। हरियो सागसब्जी, फलफूल, गेडागुडीहरू जस्ता स्वस्थ खानेकुरा खानुपर्छ। साथै, शारीरिक सक्रियता बढाउन दैनिक व्यायाम गर्ने, हिँड्ने, र तौल नियन्त्रणमा राख्ने बानी बसाल्नुपर्छ।
४. मधुमेह नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ: मधुमेहलाई नियन्त्रणमा राख्दा मुटु रोगको जोखिम घटाउन सकिन्छ। चिनी र गुलियो खानेकुरा कम खाएर स्वस्थ जीवनशैली अपनाउन आवश्यक छ।
नेपालले अध्ययनबाट सिक्न सक्ने सन्देश र राष्ट्रिय नीति
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीले देखाएका सन्देशहरू नेपालमा पनि महत्त्वपूर्ण छन्, किनकि जीवनशैलीजन्य रोगहरूको दर यहाँ पनि बढिरहेको छ। नेपालले निम्न कदमहरूलाई आफ्नो राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीतिमा समेट्न सक्छ:
१. रक्तचाप र कोलेस्टेरोल परीक्षणलाई प्राथमिकता: नियमित स्वास्थ्य परीक्षण अभियान चलाएर जनतालाई रक्तचाप र कोलेस्टेरोल जाँच गराउन सजिलो बनाउने नीति बनाउनु आवश्यक छ। यसको लागि गाउँ-गाउँमा स्वास्थ्य शिविरहरू सञ्चालन गर्न सकिन्छ।
२. धुम्रपान नियन्त्रणमा कडा नियम: धुम्रपानको स्वास्थ्यमा पर्ने असरबारे जनचेतना बढाउने र विद्यालय तथा कलेजमा विद्यार्थीहरूलाई धुम्रपानको दुष्प्रभावका बारेमा शिक्षित गराउने कार्यक्रम ल्याउन सकिन्छ। धुम्रपानजन्य वस्तुहरूको उपलब्धता कम गर्न कडा नीति लागू गर्नु पर्छ।
४. जीवनशैली सुधार कार्यक्रमहरू: गाउँ र शहरमा स्वस्थ जीवनशैली अपनाउन प्रोत्साहित गर्न सकिने कार्यक्रमहरू ल्याउनुपर्छ। जस्तै, हरेक वार्डमा व्यायाम तथा योग केन्द्रहरू सञ्चालन गर्ने, सामुदायिक स्तरमा स्वास्थ्य सम्बन्धी सचेतना कार्यक्रम चलाउने।
फ्रेमिन्घम हार्ट स्टडीले देखाएका यस्ता उपायहरूको अनुसरण गर्दा नेपालको जनसंख्यामा मुटुरोगको दर घटाउन सकिन्छ। यस अध्ययनले नेपाली समाजलाई मुटु स्वास्थ्यप्रति सचेत गराउन प्रेरणा दिन्छ। स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनु र जोखिम कारकहरूलाई नियन्त्रणमा राख्नु नै नेपालको दीर्घकालीन स्वास्थ्य नीतिको महत्त्वपूर्ण पक्ष हुनुपर्छ।
