डाकिरणपौडेल
नवजातशिशुलाईआफ्नोआमाकोदूधनखुवाईबजारमाप्याकेटमाउपलब्धपाउडरदूधखुवाउनेगरेकोधेरैलेदेखेको, भोगेकोरसुनेकोकुराहो।आफ्नोकार्यव्यस्ततामाबच्चाजन्मनुभनेकोकामगर्नेशैलीमावाकाममारोकावटभएकोजस्तोगरीनवजातशिशुलाईअरुकैभरमालालन-पालनगर्नदिनेपश्चिमीसमाजकोविशेषताबन्दैगएकोपनिथाहानैछ।यसप्रकारकोव्यवहारलेत्यससमाजमाआफूकतिव्यस्तछुभनेरदेखाउनेआधारबनेकोछ।
समाजमाआफ्नोधन-धान्यकोव्याख्यागर्नकालागिरप्रसिद्धिकोझलकदेखाउनपनिनवजातशिशुलाईअरुकोभरमालालन-पालनगर्दैआएकोपनिसुनिन्छरदेखिन्छ।योपश्चिमीसमाजकोप्रभावहाम्रोसमाजमापनिराम्रैसँगपरेकोछ।
नवजातशिशुजन्मन्छन्रतीशिशुलाईआाफ्नैआमालेकेहीसमयकालकोलागिस्तनपानगराएतापनिबच्चाकोवृद्धिविकासकालागिपूर्णसमयस्तनपानगराउँदैनन्।नेपालीधनीमानीसमाजमातयोसामान्यजस्तैभएकोछभनेगरिबसमाजमाआामाकोनैपोषणराम्रोसँगनभएकोहुनालेशिशुलेपनिआवश्यकमात्रामास्तनपानगर्नपाउँदैनन्।
मध्यमवर्गीयसमाजपनियसविषयबाटअछुतोछैन।यसरीतथ्यांकहेर्दा४२.८०प्रतिशतशिशुआमाकोस्तनपानमानिर्भरनभईअन्यत्रकोदूधसँगनिर्भरभईजीवनकोसुरुवातगर्छन्।विश्वमा६०प्रतिशतशिशुहरुआमाकोदूधसेवनगर्नपाउँदैनन्।शिशुजन्मेदेखिनैआफ्नोशरीरलाईहितगर्नेमाताकोस्तनपानगर्ननपाउँदाकुपोषणजन्यअनेकरोगहरुकोसिकारहुनपुग्छन्।
नेपालकोतथ्यांकमाशिशुजन्मेकोएकमहिनाभित्रमा७.५प्रतिशतलेस्तनपानलाईअरुआहारलेविस्तापितगर्नेगरेकोदेखिन्छभने१७प्रितशतशिशुले६महिनार२३.८प्रतिशतशिशुले९महिनामास्तनपानछोडीबाहिरीखानाकोप्रयोगकमसेकमदिनमाएकपटकगरेकोपाइन्छ।
बजारमाउपलब्धअनेकप्रकारकापाउडरदूध, प्याकेटमाउपलब्धदूध, पोषणतत्वभनेरबेचिनेपाउडरहरुनवजातशिशुकालागिदुग्धरुपीविषसमानहो।
यस्तापाउडरयुक्तदूधकोविश्वबजारधेरैठूलोरफुस्टाउँदो छ।पत्रुभनेकोबासी, सडे-गलेको, तयारीभन्नेबुझिन्छ।यस्ताप्याकेटसहजैउपलब्धहुनेशिशुकोआहारतरशिशुकोहितमानहुनेहुन्छ।यस्ताआहारशिशुकोलागिजीवनभररहनेविषसमानकाआहारहुन्।यस्ताआहारखुवाउनालेआमा-बुबालेशिशुलाईजन्मनेवितिक्कैरोगकोउपहारकोपोकोदिएसमानहुन्छ।यस्ताप्याकेटमाउपलब्धपोषणतत्वभनिनेआहारहरुपच्नलाईलामोसमयलाग्छरशिशुकोपाचनप्रणालीधेरैविकसितनभइसकेकोहुनालेशिशुकोशरीरमाहानिगर्छ।
दीर्घकालीनरोगहरुजस्तै:मधुमेह, दम, छातिकोरोग, शरीरकोप्रतिरक्षाप्रणालीकमजोरगर्नेरजीवनकोअन्तिमसमयवृद्धावस्थामाउत्पन्नहुनेरोगहरुत्यसअबोधशिशुलाईआमाबुबालेजन्मनासाथउपहारजसरीप्रदानगर्छन्।यसमाशिशुकोदोषहुँदैन।आमाबुबालाईयोकुराथाहाहुँदापनिपत्रुआहारखुवाउनेआमाबुबाकोसोचलाईपनिपत्रुमान्नुपर्छ।
शिशुजन्मेपश्चात्दोस्रोमहिनाकोअन्तिमसमयसम्मआमाकोदूधनैसेवनगराउनुपर्छ।मातृस्तनपानशिशुकोलागिसुपाच्य, बलबर्धक, संक्रमणरहित, माताकोस्तनक्यान्सररोधक, गर्भासयकोप्राकृतस्थितिस्थापक, शिशुकोबलबर्धकरशिशुरआमाबीचकोस्नेहतथामायाप्रेमबढाउनेहुन्छ।
यदिशिशुकोजन्मभएकोतरमाताकोमृत्युभएकोमा, गम्भीररोगबाटग्रसितभएकोमा, दूधनआएकोमावाविकृतआएकोमाहाम्रोसमाजमाधाईआमाकोव्यवस्थागरेरशिशुलाईदूधसेवनगराएकोकुरातसुन्नुभएकैहोलावाभोग्नुभएकैहोला, योसबैभन्दाउत्तमव्यवस्थाहो।यदिधाईआमाकोपनिव्यवस्थाहुननसकेगाई, भैंसीकोवाबाख्रीकोदूधसेवनगराउनसकिन्छ।योप्याकेटकोपाउडरदूधभन्दाअतिहितकरहुन्छ।
बालबालिकाकोएकवर्षआयुहुँदाखिचडी, हलुवा, दूध, साधाउमालेकोचामल, मुँगकोदाल, दूधमाभिजाएकोगहुँकोरोटीखानाकोरुपमादिनुहितकरहुन्छ।आलु, लौका, परवल, पालुंगोजस्तासहजैपच्नेसब्जीहरु, केरा,आँप, मेवा, जस्ताफलफूलखानदिनुपाच्यहुन्छ।बच्चालाईपोषकलिटोजस्तै:पुरानोचामल, गहुँ, जौभुटेर,दूध, घिउतथाथोरैनुनराखेरलिटोबनाईखानदिनुपर्छ।योपुष्टिबर्धक, सहजैपच्नेरबालबालिकाकोलागिअत्यन्तैहितकरहुन्छ।हालउपलब्धसर्वोत्तमलिटोबालबालिकाकोलागिलाभदायकहुन्छ।सरकारद्वाराविद्यालयमाबालबालिकाकोलागिउपलब्धगराएकोलिटोपत्रुखानाकोअगाडिअमृतसमानहुन्छ।
पाउडरदूधमाजीवनसुरुगरेकाशिशुहरुबढ्नासाथदोस्रोतहकोपत्रुआहारकोसिकारहुन्छन्।घरबाहिरसहजैउपलब्धचाउचाउ, चाउमिन, म:म, पिज्जा,विभिन्नपेयपदार्थ, बर्गर, दालमोठ, केकजस्तापत्रुखानपिनबालबालिकाकोस्वास्थ्यमाप्रत्यक्षहानिगर्नेखानपिनहरुहुन्।यस्तापत्रुआहारमापोषणतत्वकोमात्राशून्य, बोसीयतत्व, नुनकोमात्रा, चिनीकोमात्रा, अमिलोपनअधिकहुन्छ।यस्ताआहारहरुबजारमारेशादारपदार्थछ, प्रोटिनछ, लौहतत्वकोमात्राछभन्दैगलतप्रचारगरेरबेच्छन्।अबोधबालबालिकालाई यस्तापत्रुआहारहितकरहुँदैनभनेरथाहापाउँदापनिकोसेलीजसरीलैजानेआफन्तजन, मान्यजनहरुकोसोचविचारपनिपत्रुनैहो।
नेपालमाबालबालिकारयुवावस्थाकामानिसकोखानपिनअध्ययनगर्दातथ्यांकमालगभग६०प्रतिशतबालिका, युवतीलेपत्रुखानाखानेगरेकोरबालक, युवाहरुमा४७प्रतिशतलेयस्तोखाजा-खानाखानेगरेकोतथाएकदिनकोअन्तरमाएकछाकखानाकैरुपमापत्रुखानाखानेगरेकोतथ्यांकलेदेखाउँछ।यस्ताखानाखानुहुँदैनभन्नेसोचयोवर्गमाआइसकेकोहुनेपनितथ्यांकलेदेखाउँछ।थाहाहुँदाहुँदैपनिमनोरञ्जनकालागि, खाजाकालागि, खानानैयसलाईबनाएकायोवर्गकोसोचनैपत्रुहोभनेव्यापारकोलागि, प्रचारकोलागिरकरकोलागियस्ताखानपिनमाप्रोत्साहनगर्नेव्यापारी, प्रचारक, उद्योगपतिरसरकारसमेतपत्रुहो।
अध्ययन-अनुसन्धानअनुसारपत्रुआहारसेवनलेबालबालिकातथायुवावर्गलाईठूलोक्षतिगर्नेदेखाउँछ।यसलेमोटोपनबढाउने, सोच्नेरपढ्नेक्षमतापूर्णरूपमाघटाउने, मानसिकअवसादगराउने, पाचनशक्तिकोक्षयगर्ने, प्रजननशक्तिमापूर्णहानिगर्ने, शरीरकोवृद्धिरविकासमाबाधापुर्याउनेहुन्छ।
अधिकअमिलो, पिरो, नुनिलोमिस्रितआहारसेवनलेप्रत्यक्षरुपमामहिलातथापुरुषकोप्रजननसंस्थालाईहानिगर्छ।महिलामाबन्ध्यत्वकोसमस्यादिनानुदिनबढ्दोछभनेपुरुषमापुंस्त्वकोसमस्यालेविकरालरुपलिँदैछ।विश्वमाबिवाहितदम्पतीमध्ये८-१२प्रतिशतबन्ध्यत्वकोसिकारहुनेगरेकाछन्भनेनेपालमा१३-१५प्रतिशतविवाहितदम्पतीमाबन्ध्यत्वकोसमस्यापाइन्छ।दसविवाहितजोडीमध्येकमसेकमएकलाईबन्धयत्वकोसमस्याहुन्छरयोबढ्दोक्रममाछ।
पत्रुआहारसेवनगर्नेमहिला, पुरुषमायस्ताआहारकमसेवनगर्नेवानगर्नेभन्दाअधिकबन्ध्यत्वपाइन्छ।अध्ययनअनुसार८प्रतिशतमहिलामाबन्ध्यत्वकोसमस्यापत्रुआहारसेवननगर्दापनिदेखिएकोर१६प्रतिशतमहिलामाहप्तामाकम्तीमापनिचारपटकपत्रुखाना-खाजाखाएकोमाबन्ध्यत्वकोसमस्यायस्ताआहारलेगर्दाबढेकोदेखिन्छ।पुरुषमापुंस्त्वकोसमस्यामापत्रुआहारसेवननगरेतापनि१७प्रतिशतमातथापत्रुआहारसेवनगर्नेहरुमा५३प्रतिशतमापुंस्त्वकोसमस्यादेखिएकोछ।
उमेरबढेसँगैदीर्घकालीनरोग, शोक, मानसिकतनाव, बसोबासकोअवस्थिति, पथ्यरहितकारीआहारसेवनकोअभाव, पत्रुआहारजीवनकोपहिलोकालखण्डदेखिनिरन्तरसेवनतथाशारीरिकअन्यकारणहरुलेबाझोपनकोसमस्याबढाउँदैछ।
शिशुकोजन्मदेखिराम्रोआहारसेवन, पोषिलोहितकारीआहारकोसेवन, बाल्यकालमाघरमातयारभएकामौसमअनुसारकाखाजा-खाना, युवावस्थामापत्रुआहारकोकमसेवनवासेवननैनगरेमाविवाहपश्चातकोजीवनसन्ततियुक्ततथादीर्घायुहुन्छ।
तसर्थ, शिशुजन्मेपश्चात्उसलाईआमाकोदूधखुवाउँदैहुर्काउने, बालबालिकालाईअन्नखानेसमयमापोषिलोघरमातयारगरिएकोमौसमअनुसारकोखाजा-खानाकोव्यवस्थागर्ने, युवावस्थामासकेसम्मयुवा-युवतीलेघरमातयारभएकोखानाखाने, राम्रोसफानिवासमाबस्ने, मनलाई शान्तगराउनेगरेमावैवाहिकजीवनरत्यसपछिकोजीवनदीर्घायुमयबनाउनसकिनेछ।
