जनस्वास्थ्य व्यवसायीहरुको हकहित,क्षमता अभिवृद्दि र सीप विकास गर्दै नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा योगदान दिने उदेश्यले २०४७ सालमा खोलिएको नेपाल जनस्वास्थ्य संघ (नेफा) लगभग ३१ वर्षे परिपक्क संस्था वनेको छ। सामान्यतया नेपाल जनस्वास्थ्य संघको खासै चर्चा हुँदैन। चुनावको वेला फेसवुकको हल्लिखल्ली वाहेक अरुवेला नेफा भनेर हामी जनस्वास्थ्यकर्मी नै होस न जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको म्याण्डेट पाएर चयन भएका पदाधिकारी नै हुन त्यति चासो दिने चलन छैन।
नेपालमा जनस्वास्थ्य व्यवसायीको पेसागत संस्था रहेछ है भनेर थाहा पाउने अनि मिडियाहरुमा जनस्वास्थ्य संघको नाम आउने भनेकै दुई वर्षमा एकफेर चुनाव कै वेला हो। आगामी पौष २४ गते नेपाल जनस्वास्थ्य संघ केन्द्रीय कार्य समितिको निर्वाचन हुन गैइरहेको छ। हरेक दुई वर्षमा हुने नयाँ कार्यसमितिको छनोट हुनुभन्दा अगाडी, अब नयाँ समिति आएपछि केहि हुन्छ कि भन्ने सधै आशा लाग्छ केही रचनात्मक सल्लाह सुझाव र अपेक्षा पेश गर्न उत्प्रेरणा जाग्छ। त्यसैले वजार तातेको वेला जनस्वास्थ्यकर्मीहरु चुनावी माहोलमा लागेकोवेला एक जनस्वास्थ्यकर्मीको हैसियतले आफ्नो पेशागत संस्था सङ्ग केही अपेक्षा प्रस्तुत गर्ने जमर्को गरेको छु।
हालसम्मको अवस्था
नेफा र मेरो जन्म लगभग लगभग उस्तै वेला भएको भएर नेफाको सुरुवाती चरणका प्रयास र योगदानहरुलाई नजिकवाट नियाल्ने र वुझ्ने मौका पाएको छैन तर विगत १०–११ वर्षबाट निरन्तर नेफालाई वुझेको र हेरेको अनुभवको निस्कर्ष स्पष्ट छ कि नेफाले जनस्वास्थ्यकर्मीहरुका अपेक्षा पुरा गर्न सकेको छैन।
जनस्वास्थ्य संघको ३१ औ वर्षे जीवनकालसम्म धेरै किसिमका व्व्यक्तिहरुले नेतृत्व गरे, आफ्नो–आफ्नो स्थानबाट सस्था र जनस्वास्थ्य व्यवसायीहरुको हकहित र विकासको लागि योगदान दिने प्रयास गरे तर जुन हिसाबमा जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको अपेक्षा रहन्छ त्यो भने आजसम्म पनि पुरा हुन सकेको अवस्था छैन।
विगतका अरु समितिहरुले के–कति योगदान पुर्यााए त्यसको मुल्याङकन र समिक्षा विस्तारै हुँदै जानेछ। हाललाई भर्खरै आफ्नो कार्यकाल पुरा गरेको समितिले के कति गरेको छ भन्ने कुरा छोटकरीमा समिक्षा गर्न चाहन्छु। जनस्वास्थ्य संघको इतिहासमै पहिलो पटक प्रदेशमा समेत चुनाव सम्पन्न भएर वनेका नेपाल जनस्वास्थ्य संघका समितिहरुसंग धेरै अपेक्षा गरिएको थियो। केहि प्रदेशमा वाहेक प्रदेशहरुमा तामझामसहित पुरै देश नै जनस्वास्थ्यकर्मीमय बन्छ कि भन्ने जस्तो गरेर चुनाव सम्पन्न गरिएको थियो। तर त्यो माहोल चुनाव सम्पन्न भए पश्चात सेलायो र समितिहरु अपेक्षा गरे अनुरुप सक्रिय हुन सकेनन।कोभिड–१९ ले गर्दा काम गर्न सकिएन भनेर सजिलो उत्तर दिन मिल्ने अवस्था भएता पनि जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको अपेक्षा अनुसार काम हुन पटक्कै सकेन।
चुनावबाट छानिएर आएको समिति भएको हुँदा वातावरण सहज–असहज जे जस्तो भएता पनि नेफाको समितिले केही काम गर्ने प्रयास भने गरेको थियो, त्यसलाई हामीले सम्झनै पर्छ। नेपाल कै पहिलो जनस्वास्थ्य सम्मेलन,नयाँ वेवसाईट, १५–१६ वटा पव्लिक हेल्थ डाईलग, स्वास्थ्यका विभिन्न ट्रेड युनियन तथा पेशागत संघसंस्थाहरुसंग सहकार्य गरी स्वास्थ्य क्षेत्र सुधारको निम्ति माग पेश, वार्ता तथा सहमतिमा सानो ठुलो भूमिका निर्वाह, कोभिड–१९ तथा स्वास्थ्यका समसमायिक विषयहरुमा ६–७ वटा अन्तर्वार्ता, एक दुईवटा पत्रकार सम्मेलन, कोभिड–१९ को महामारीमा सरकारलाई सहयोग गर्न भोलेण्टियर आह्वान, कोरोना भाइरस रोगको रोकथाम तथा नियन्त्रणका वारेमा केहि सुचना सन्देशहरु फेसवुक पेजमा पोष्ट, आजिवन सदस्यहरुलाई प्रमाणपत्र वितरण, संघीय संरचनामा स्वास्थ्य नीति र संरचनाबारे स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा राय सुझाव दिन स्वास्थ्य क्षेत्रको नीति तथा संगठनात्मक संरचना, स्वास्थ्य क्षेत्रको पुर्नसंरचनानाको बारेमा आफ्नो धारणा बनाउन सम्वन्धित विज्ञहरुसंग परामर्श कार्यक्रम, नेपाल जनस्वास्थ्य संघ केन्द्रिय कार्यालय थापाथली, काठमाण्डौबाट ताल्छिखेल, ललितपुरमा सार्ने काम, जर्नल या नेपाल पब्लिक हेल्थ एसोसिएसन प्रकाशन गर्नुपर्छ भनेर सक्रियता, कोभिड–१९ विरुद्ध नागरिक अभियानमा सहभागी, केहि थान हार्दिक श्रदान्जली व्यक्त, केहि वधाई, केहि शिघ्र स्वास्थ्य लाभको कामना सम्वन्धी फेसवुकमा पोष्ट, एक/दुई वोल्नैपर्ने/नपर्ने जागिरे सवालमा विज्ञप्ति प्रकाशन, सरुवा पदस्थापन सम्बन्धी केहि वकालत र प्रयासहरु भएका थिए।
आगामी समिति
हुन त नेफाको कार्यसमितिको खाका विधान अनुसार समावेशी नै छ, तर अवको कार्य समिति चयन गर्दा पेसा, विषय विशेषज्ञताको आधारमा समावेशी कार्यसमिति बनाउन जरुरी छ। सरकारी, गैर सरकारी, एकेडेमीक क्षेत्रमा आवद्ध भएका तथा जनस्वास्थ्यका विभिन्न विधाहरुमा काम गर्ने सबै किसिमका योग्य व्यक्तिहरुलाई कार्यसमितिमा ल्याउन सकियो भने केहि हुन्छ कि भन्ने आशा अझै जिवितै छ। त्यसैले हामी मतदाताको हिसाबले कसलाई भोट हाल्ने, कसलाई जिताउने कसलाई हराउने भनेर सोच्न भन्दा पनि हालका उमेद्धार मध्ये को आयो भने के कति योगदान पुग्न सक्छ, कसको कुन कुरामा विज्ञता छ, कसको लिडरसीप तथा व्यवस्थापन राम्रो छ,कसको प्रोफाईल राम्रो छ ,कसको इण्फ्लुन्सिङ क्षमता बढी छ, कसले धेरै समय दिन सक्छ,पहिला समितिमा रहेर काम के कस्तो राम्रो/नराम्रो उपलब्धीमुलक थियो/थिएन जस्ता विषयहरुलाई नियालेर कार्य समिति छनोट गर्न जरुरी छ।
केही अपेक्षा र नयाँ समितिले प्राथमिकता दिनुपर्ने कामहरु
कोभिड–१९ को महामारीले गर्दा विश्वभर जनस्वास्थ्य क्षेत्र चिनिएको मात्र छैन अहिले सबै सरोकारवालाहरुको पहिलो प्राथमिकताको विषय वन्न पुगेको छ। स्वास्थ्य भन्ने शब्द नै उच्चारण नहुने राजनीतिक नेतृत्वको भाषणहरुमा अहिले जनस्वास्थ्य गुन्जयमान छ। स्वास्थ्य क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ भन्ने कुरा जनतादेखि ठूला राजनीतिक व्यक्तित्वहरुले समेत राखिरहेको वेला जनताका लागि, जनतासंगै रहेर जनता कै स्वास्थ्य अवस्था सुधार गर्न तल्लिन जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको विकास र क्षमता अभिवृद्धि गर्न नेफाले महत्वपुर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने उपयुक्त वेला आएको छ। नेफाको नयाँ समितिले प्राथमिकता सहित गर्नुपर्ने केही कामहरु, अपेक्षाहरु तथा रचनात्मक एजेण्डाहरु निम्नानुसार राखेको छु।
क–मोवाईल एपः सबै किसिमका फिचर सहित नेफाको राम्रो मोवाईल एप निर्माण गर्ने र हरेक जनस्वास्थ्यकर्मीहरुलाई हातहातमै नेफा सङ्ग जोड्ने। जनस्वास्थ्यकर्मीले आफ्नो विवरण आँफै अपडेट गर्न सकियोस्, नयाँ जनस्वास्थ्यका व्यवसायीहरुले आफ्नो सदस्यताको लागि त्यही मोवाईल एपवाट दरखास्त दिन मिलोस्। एपमा दर्ता भएका जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको विवरण सुरक्षित राखेर आवश्यकता परेको वेला वा आपतकालिन अवस्थामा नेफाले त्यसलाई सदुपयोग गर्दै प्रयोग गर्न सकिने सिस्टमको निर्माण गर्ने। मोवाईल एपले जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको हालको अवस्था थाहा पाउन, आवश्यकता अनुसार रोस्टर तयार गर्न, परिचालन गर्न तथा हाम्रो जनस्वास्थ्य क्षेत्रका विभिन्न विधा र विज्ञहरुको अवस्था थाहा पत्ता लगाउन पाइयोस्। विषयविज्ञहरुको उत्पादन तथा परिचालनको योजना वनाउन समेत सरकार, विश्वविधालय तथा अन्य सरोकारवालाहरुलाई प्राविधिक सहयोग गर्न सक्नेछ।
ख–सदस्यता र नेटवर्क विस्तारः विधान वमोजिम सदस्यता पाउन सक्ने व्यक्ति सबैलाई सदस्यता दिलाउने प्रयासलाई अग्रसरता सहित लाग्ने, हरेक जनस्वास्थ्यकर्मी नेफाको सदस्य भएको सुनिश्चितता गर्ने। सबै जिल्लाहरुमा जिल्ला नेफा समन्वय समिति गठन गर्ने, पालिकाहरुमा पुगेमा समिति नपुगेमा नेफा फोकल पर्सनको जिम्म्वारी दिने ताकी हरेक स्थानीय तह, जिल्ला, प्रदेश र संघमा सरकारको एउटा राम्रो साझेदार संस्था नेफा छ भनेर सुनिश्चित गर्न सकियोस्।
ग–अन्तराष्ट्रिय समन्वय र सम्झौताः विश्वभर छरिएर रहेका नेपालका जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको क्षमता तथा ज्ञानलाई नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा सदुपयोग गर्न सहजिकरण गर्ने उदेश्य सहित हरेक देशमा नेफाको सम्पर्क समिति गठन गर्ने तथा विभिन्न देशहरुमा कृयाशिल जनस्वास्थ्यका संघ-सङ्गठन तथा सोसाईटीहरुसँग दुईपक्षीय सम्झौता गरी विभिन्न क्षमता अभिवृद्दिका कृयाकलापहरु (Professional Exchange Program, Fellowship, studentship, Scholarships) गर्ने ।
घ–जनस्वास्थ्य सम्मेलनः हालको समितिले सुरुवात गरेको जनस्वास्थ्य सम्मेलनलाई निरन्तरता दिने तथा राष्ट्रियस्तरमा पोलिसी डाईलग हुने किसिमका बिभिन्न गतिविधिहरु कम्तिमा पनि महिनामा एउटा विषयवस्तुमा केन्द्रीत रहेर छलफल कार्यक्रम आयोजना गर्ने।
ङ– Continuing Professional Development (CPD) / Continuous Public Health Education Program र जनस्वास्थ्य व्यवसायीहरुलाई आवश्यक पर्ने विषयवस्तुहरुमा ऋएम सन्चालन गर्न गाइडलाइन निर्माण गर्ने तथा जनस्वास्थ्यकर्मीहरुलाई अपडेट गराउन अनलाइन इ लर्निङ सिस्टम, विभिन्न सेमिनार तथा महत्वपुर्ण दिवसहरु मनाउने।
च– Mentorship, Flleowship&Paid Internship: नेफाको नँया सदस्यहरुलाई अनुभवका लागि कुनै निश्चित समयको लागि विभिन्न संघसंस्थासँग सम्झौता गरी केही निश्चित कोटा निर्धारण गरी Flleowship, Paid internship को व्यवस्था गर्ने र अनुभवका लागि भोलेन्टिर गर्नुपर्ने वध्यता हटाउने। नव उदयमान जनस्वास्थ्यकर्मीहरु सिनियर जनस्वास्थ्यकर्मीहरुसंग पेयरिंङ गरेर मेण्टरशिप कार्यक्रमहरु संचालन गर्ने। नेफाको सदस्य भएको नँया सदस्यहरुलाई अवसर दिने व्यवस्था गर्न सकेमा नेफाको सदस्य हुन समेत प्रोत्साहन मिल्नेछ।
छ–राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य दिवसः नेपाल जनस्वास्थ्य संघको स्थापना दिनलाई राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य दिवस घोषणा गर्ने र आधिकारिकताको लागि सरकारसँग आवश्यक सहकार्य गर्ने र स्वास्थ्य प्रवद्र्धनका गतिविधीहरुलाई देशव्यापी भब्य रुपमा हरेक वर्ष मनाउने।
ज–स्वास्थ्य प्रणालीको बैज्ञानिक समिक्षाः संघीयता पश्चात हाल कार्यान्वयनमा रहेको स्वास्थ्य प्रणालीको बैज्ञानिक समिक्षा गरी स्वास्थ्य क्षेत्रको पुर्नसंरचना गर्नको लागि सबै आयामहरुलाई व्याख्या गरिएको विस्तृत आधार पत्र तयार गरी नेफाको आफ्नो आधिकारिक धारणा सहित सरकारलाई पेश गर्ने र कार्यान्वयनको लागि वहस, पैरवी तथा वकालत गर्ने। NEPHa Journal, monthly newsletters, plan, policy update memos, नियमित प्रकाशन गर्ने।
झ–जनस्वास्थ्यको सवालमा समय मै धारणा राख्नेः विश्व समुदाय, राष्ट्रिय तथा स्थानीयस्तरमा आउने जनस्वास्थ्यका सरोकारका विषयवस्तु तथा मुद्दाहरुमा तत्काल अध्ययन गरी आफ्नो आधिकारिक धारणा, टेक्निकल नोट तथा प्रेस विगेप्ति तत्काल जारी गरिहाल्नेसंघको भिजिविलिटी तथा प्राविधिक इन्फ्लुन्स देखाईहाल्ने।
यस्ता कामहरु गर्न सकेमा पक्कै पनि नेपाल जनस्वास्थ्य संघको भिजिविलिटी, सकृयता र जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको विकास हुँदै अन्तत स्वास्थ्य क्षेत्रमा योगदान पुग्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ।
र अन्त्यमा
नेफाको कार्यसमितिमा रहेर केहि योगदान दिन्छु भनेर विभिन्न पदहरुमा आफ्नो उम्मेद्धारी दर्ता गर्नुभएका सम्पुर्ण जनस्वास्थ्यकर्मीहरुलाई सफलताको शुभकामना। चुनावमा हारजित, भोट तलमाथी हुने कुरा स्वभाविक नै हो। नतिजा जे जस्तो होस् नेफामा योगदान पुर्याउछु भनेर देखाएको उत्प्रेरणा सदैब कायम रहिरहोस्,समितिमा रहेर होस वा नरहेर होस आफ्नो पेशागत संस्था, पेशागत विकासमा गर्न सकिने ठाउँ अथाह छ। हामी सबै मिलेर जनस्वास्थ्य पेशा, जनस्वास्थ्य क्षेत्र र अन्तत जनताको स्वास्थ्य अवस्था सुधार गर्न हातेमालो गरौ।
जय जनस्वास्थ्य।
लेखक जनस्वास्थ्य संघका आजिवन सदस्य हुन।
