आउँदो दशकहरूमा विश्वभर धेरै प्रकारका घातक सङ्क्रामक रोगहरूको जोखिम बढ्न सक्ने वैज्ञानिकहरूले अध्ययनहरूमा चेतावनी जारी गर्दै आएका छन्। पछिल्ला रिपोर्टहरूले यो चिन्ता अझ बढाएको छ । यस महिनाको सुरुमा पहिलो पटक गाई र गाईबाट मानिसमा खतरनाक बर्ड फ्लू वा एभियन इन्फ्लुएन्जा एच ५ एन १ सङ्क्रमणको घटनाहरू देखिएका थिए।
यसै क्रममा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्लुएचओ)ले अब गाईको काँचो दूधमा पनि बर्ड फ्लुको भाइरस पाइने खुलासा गरेको छ । यति मात्र होइन, दूधमा भाइरसको अत्यधिक मात्रा देखिएको छ । यसै प्रतिवेदनका आधारमा स्वास्थ्य सङ्गठनले चेतावनी जारी गर्दै सबैलाई सतर्क रहन आग्रह गरेको छ ।
यसअघि अप्रिलको सुरुमा अमेरिकामा केही मानिस र गाईवस्तुमा बर्डफ्लुको सङ्क्रमण देखिएपछि विज्ञहरूले अलर्ट जारी गरेका थिए । एच ५ एन १ सङ्क्रमणलाई मानवका लागि गम्भीर रोगजनक र घातक मानिन्छ ।यति मात्र होइन, वैज्ञानिकहरूले मानिसमा हुने एच ५ एन १ सङ्क्रमण कोरोनाभन्दा धेरै गुणा बढी घातक हुनसक्ने बताएका छन्।
धेरैले गाईको दूध पिउने गर्छन्। पौष्टिक तत्वले भरिपूर्ण भएकाले यो स्वास्थ्यका लागि निकै फाइदाजनक हुन्छ तर हालै विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले गाईको दुधलाई लिएर चेतावनी दिएको छ । काँचो गाईको दूधमा एच ५ एन १ बर्डफ्लु भाइरसको स्ट्रेन पाइने स्वास्थ्य संस्थाले जनाएको छ।
यो खबर सुनेपछि सबैजना समस्यामा परेका छन् । तर, यो भाइरस दूधमा कति समय रहन सक्छ भन्ने अझै पत्ता लागेको छैन र वैज्ञानिकहरूले यसबारे अनुसन्धान गरिरहेका छन्। एएफपी रिपोर्टका अनुसार एभियन इन्फ्लुएन्जा एच ५ एन १ को पहिलो केस १९९६ मा रिपोर्ट गरिएको थियो, तर २०२० पछि, मानिसहरू यसबाट सङ्क्रमित हुने वृद्धिसँगै चराहरूमा यसको जोखिम पनि तीव्र गतिमा बढेको छ।
यसपछि विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन पनि निकै समस्यामा परेको छ। किनभने बर्डफ्लु चराबाट मात्र सर्ने गरेको थियो तर अहिले पहिलोपटक गाईबाट मानिसमा यो रोग सरेको छ । बर्डफ्लु भाइरस अहिले परिवर्तन हुँदै गएको भन्दै केही वैज्ञानिकहरूले पहिले चराबाट गाईमा मात्रै सर्ने गरेको बताउँछन्, अहिले गाईबाट गाईमा र गाईबाट पंक्षीमा पनि यो रोग सर्दै गएको र बिरामी गाईको दूधबाट पनि सर्ने चिन्ताको विषय बनेको छ । पनि यो रोगबाट सङ्क्रमित हुने गरेको छ।
यस विषयमा अमेरिकाको फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्रेसनले एच ५ एन १ भाइरस काँचो दूधबाट मात्रै सर्छ वा दुग्धजन्य उत्पादनबाट मानिसमा सर्छ भन्ने कुरा अझै स्पष्ट भइसकेको छैन तर कच्चा दूध सेवन नगर्ने कम्पनीको भनाइ छ । यसको कारण भनेको काँचो दूधमा यस्ता खतरनाक ब्याक्टेरिया पाइन्छ, जुन बालबालिका, वृद्धवृद्धा, गर्भवती महिला वा कमजोर रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका व्यक्तिका लागि खतरा बन्न सक्छ।
कतिपय मानिसले काँचो दुध पिउँछन्, जसका कारण कतिपयलाई काँचो दूध मनपर्छ, यस्तो अवस्थामा उनीहरूले यसको धेरै फाइदा पनि देख्छन् तर काँचो दूध गाढा र स्वादमा राम्रो हुन्छ । यो दुध पचाउन सजिलो र अधिक पौष्टिक हुने पनि कतिपयको विश्वास छ तर काँचो दुधका बारेमा गरिएका अधिकांश दाबी गलत साबित भएका छन्।
एच ५ एन १ फ्लू के हो ?
एच ५ एन १ एक प्रकारको फ्लू भाइरस हो । यो मानव फ्लु होइन बर्डफ्लु हो, त्यसैले यसलाई बर्ड फ्लु पनि भनिन्छ । यो भाइरस विशेषगरी चराहरूमा बस्छ र तिनीहरूलाई बिरामी बनाउँछ यदि कुनै चरालाई यो फ्लू छ भने, त्यसको नजिक हुँदा, छोएमा वा यसको थोपालाई छोएमा पनि मानिसलाई सङ्क्रमण हुन सक्छ । यदि फ्लूले मानिसलाई सङ्क्रमित गर्छ भने, यो धेरै गम्भीर हुन सक्छ । यसले उच्च ज्वरो, खोकी, घाँटी दुख्ने, निमोनिया वा कहिलेकाहिँँ अझ खराब अवस्था निम्त्याउन सक्छ।
अन्वेषकहरूले भने कि बर्ड फ्लूले मानिसमा धेरै गम्भीर र घातक जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ, जसमा आँखाको सङ्क्रमण, निमोनिया, तीव्र श्वासप्रश्वास रोग जस्ता समस्याहरू समावेश छन्।् २००३ र यस वर्ष अप्रिल १ को बीचमा, डब्ल् यू एचओले ४३ देशहरूमा ८८९ मानव सङ्क्रमण र ४६३ मृत्युको रेकर्ड गरेको छ । यस सङ्क्रमणका कारण मृत्युदर ५२ प्रतिशतसम्म रहेको बताइएको छ, जसले गर्दा यो सङ्क्रमण कोरोना सङ्क्रमणभन्दा धेरै घातक हुनसक्ने प्रस्ट हुन्छ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका ग्लोबल इन्फ्लुएन्जा कार्यक्रमका प्रमुख वेनछिङ झाङले हालैको ब्रिफिङका क्रममा चराबाट गाईमा, गाईबाट अन्य गाईमा र गाईबाट मानिसमा पनि भाइरसको सङ्क्रमण हालको प्रकोपका क्रममा देखिएको बताए । सुझाव दिन्छ कि भाइरसले सङ्क्रमणको अन्य मार्गहरू फेला पारेको छ।
दूधमा भाइरस फेला परेपछि झाङले अहिलेको लागि पाश्चराइज्ड दूध मात्र प्रयोग गरी मानिसहरूका लागि सुरक्षित खाद्य प्रणाली सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण भएको बताए, ताकि तिनीहरूमा कुनै पनि प्रकारको भाइरसको उपस्थितिको जोखिम कम गर्न सकिन्छ।
उल्लेखनीय छ कि बर्ड फ्लु एच ५ एन १ को पहिलो केस सन् १९९८ मा रिपोर्ट गरिएको थियो र त्यसपछि यो विश्वव्यापी रूपमा नाटकीय रूपमा बढेको छ । सन् २०२० देखि फैलिएको बर्डफ्लुको प्रकोपले विश्वभर लाखौं जङ्गली चराचुरुङ्गी र कुखुराको मृत्यु भइसकेको छ। चिन्ताको कुरा के छ भने यो भाइरसले मानिस, बिरालो, भालु, स्याल, मिन्क्स र पेंगुइन समेत विभिन्न स्तनधारी प्राणीलाई सङ्क्रमित गर्न थालेको छ।
अमेरिकाको रोग रोकथाम एजेन्सीले यस विषयमा अहिले आम मानिसका लागि खासै खतरा नरहेको बताएको छ। विशेषगरी बिरामी जनावरहरूको नजिक नबस्ने मानिसहरूका लागि यसले जोखिम निम्त्याएको छ। साथै, सरकारी संस्थाहरूले पनि यस विषयमा गहिरो अनुसन्धान गरिरहेका छन् र यो भाइरस मानिसका लागि खतरनाक बन्दै गएको छ कि छैन भनेर पनि हेरिरहेका छन्।् । अहिले स्वस्थ रहन पाश्चराइज्ड दूध मात्र पिउनुपर्ने वैज्ञानिकहरू बताउँछन् । यदि तपाईंले पाश्चराइज्ड दूध पिउनुहुन्छ भने डराउनु पर्ने कुरा छैन किनभने दूध बेच्नुअघि यसलाई पाश्चराइज गर्नु आवश्यक हुन्छ र यो प्रक्रियामा बर्ड फ्लू जस्ता भाइरसहरू पनि मर्छन्।
स्वास्थ्य अधिकारीहरू भन्छन कि सबै मानिसहरूले सङ्क्रमणको बारेमा सचेत भएका जनावरहरूसँग नजिकको सम्पर्कबाट बच्न आवश्यक छ।
(डा कार्की कामधेनु गौशाला नवलपुर सर्लाहीमा कार्यरत छन्)
