टाउको दुख्नु आम नेपालीको साझा समस्याजस्तै भएको छ। टाउको दुख्ने समस्याले हरेक उमेर समूहका व्यक्तिलाई पिरोलेको पाइन्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन तथा अन्य विश्व प्रसिद्ध स्वास्थ्य संस्थाले तयार पारेका प्रतिवेदनहरुमा पनि टाउको दुखाइलाई मानिसले भोग्ने स्वास्थ्य समस्यामध्ये प्रमुख पाँच समस्याभित्र राखिएको पाइन्छ।
टाउकोको सम्बन्ध शरीरका विभिन्न अङ्गसँग हुन्छ, त्यसैले टाउको दुख्नुमा शरीरका अन्य अङ्गको भूमिका रहन्छ। शरीरका धेरै अङ्गमध्ये टाउको दुखाइमा ठूलो भूमिका खेल्ने अङ्ग आँखा पनि हो। टाउको दुख्नुका कारण र बच्ने उपाय यहाँ प्रस्तुत गरिएको छः
नजिकको काम धेरै गर्नु
प्रविधिको जमानामा मोबाइल, ल्यापटप, इन्टरनेटमा व्यस्त नहुने सायदै होलान्।यसका साथै पढ्ने, लेख्ने क्रियाकलाप पनि नजिकबाटै गरिने काममा पर्छन्। लामो समयसम्म नजिकको काम गर्दा आँखाका मांसपेशीहरु थकित हुने हुँदा आँखा दुख्नुका साथै टाउको दुख्ने समस्या निम्तिन्छ।
लामो समयसम्म नजिकको काम गर्दा, आफूले काम गरेको स्थानमा पर्याप्त उज्यालो भए–नभएको ख्याल नगर्दा झन् समस्या बढेर जान्छ। गलत मुद्रामा बसेर लामो समयसम्म काम गर्दा पनि आँखा थाक्ने र टाउको दुख्ने समस्या देखिन्छ।
बच्ने उपाय
– आरामदायी तथा सहज मुद्रामा काम गर्ने बानी बसाल्ने,
– आफूले काम गर्ने स्थानमा आफूलाई सहज हुनेगरी पर्याप्त लाइटिङको प्रयोग,
– २०–३० मिनेट काम गरेपछि कम्तीमा १ मिनेट विश्राम लिने,
डिजिटल सामग्रीको अत्यधिक प्रयोग
मोबाइल, ल्यापटप, टिभी, कम्प्युटर, भिडियो गेम जस्ता सामग्रीको अत्यधिक प्रयोगले आँखालाई असर गर्छ, यस्ता सामग्रीको बढी प्रयोगले आँखा दुख्ने, आँखा सुक्खा हुने, टाउको दुख्ने, ढाड तथा काँध दुख्ने जस्ता समस्या निम्तिन्छन्।
यी समस्यालाई चिकित्सकीय भाषामा डिजिटल आई स्ट्रेन भनिन्छ। डिजिटल सामग्रीका स्क्रिनबाट निस्किने ब्लु रेज तथा ग्लेरका कारण यी समस्या आउने धेरै अनुसन्धानले देखाएका छन्।
बच्ने उपाय
– २०–२०–२० नियमको प्रयोग गर्ने (जसलाई २० मिनेट काम गरेपछि २० सेकेन्ड विश्राम तथा २० फिट टाढा रहेको कुनै वस्तुलाई केही समय हेर्ने भनिन्छ),
– कम्प्युटरमा काम गर्दा एअरसी कोटेड वा ब्लु फिल्टर भएको चस्मा प्रयोग गर्ने,
– कृत्रिम आँसु थोपाको प्रयोग गर्ने,
– अरामदायी तथा सहज मुद्रामा काम गर्ने बानी बसाल्ने तथा स्क्रिन को उज्यालोपन र अक्षरको साइज आफ्नो अवश्यकता अनुसार फेरबदल गर्ने,
दृष्टिदोस
दूरदृष्टि, अदूरदृष्टि , दृष्टिवैषम्य तथा ४० वर्ष लागेपछि हुने प्रेस्ब्योपिया दृष्टिदोसका केही प्रकार हुन्। सामान्य रुपमा बुझ्दा उमेरसँगै आउने आँखाको लम्बाइ तथा नानी र लेन्समा आउने परिवर्तनका कारण दृष्टिदोस हुनेगर्छ।
दृष्टिदोस भएका व्यक्तिलाई धमिलो देखिने, छिटो थकान महसुस हुने, आँखा दुख्ने, लेख्न–पढ्न र काम गर्न गाह्रो हुने साथै टाउको दुख्ने समस्याले पिरोल्छ। यस बाहेक कहिलेकाहीं दृष्टिदोस मेटाउन प्रयोग गरिने चस्मामा गलत पावर रखियो वा गलत तरिकाले फिटिङ भएको चस्मा प्रयोग गरियो भने समस्या निर्मूल हुनुको साटो झन् बढेर जान्छ।
बच्ने उपाय
– आधिकारिक स्थानमा आँखा जाँच गराई पावरवाला चस्मा लगाउने,
– धेरै पावर वा दुई आँखामा फरक पावर भएमा कन्ट्याक्ट् लेन्सको प्रयोग पनि गर्न सकिन्छ,
– आइपरेमा आँखा जाँच गराई दृष्टिदोस हटाउने अपरेसन पनि गर्न सकिन्छ,
आँखाको मांसपेशीको कमजोरी
दुई आँखालाई सँगै काम गर्न मद्दत गर्न आँखाभित्र र बाहिर धेरै मांसपेशीले काम गरेका हुन्छन्। धेरै नजिकको काम गर्ने, मसिनो वस्तुको काम गर्ने तथा विद्यार्थीमा धेरै मात्रामा देखिने यो समस्यामा टाउको दुख्ने बाहेक हेर्दाहेर्दै धमिलो देखिने, एउटा वस्तुलाई दुई वटा देख्ने, प्रकाश संवेदनशीलता हुने तथा कहिलेकाहीं थाकेको बेला वा धेरै लेखपढ गर्दा आँखा छड्के जाने जस्ता समस्या देखा पर्छन्।
बच्ने उपाय
– समयमै आँखा जाँच गराई आँखाको एक्सरसाइज वा थेरापी गर्ने,
– उचित पावरको चस्मा प्रयोग गर्ने,
आँखाका अन्य रोग
आँखाको वरपर तथा भित्री भागमा लाग्ने धेरै किसिमका रोगका कारण टाउको दुखेको महसुस हुन्छ, त्यसैले टाउको दुखाइलाई कुनै आँखा रोगको लक्षणका रुपमा पनि लिन सकिन्छ। नानीमा हुने घाउ, आँखाको ढकनीमा आउने आनो, अकस्मात आँखाको प्रेसर बढ्नु जस्ता रोगमा पनि आँखाका समस्यासँगै अत्यधिक टाउको दुख्ने लक्षण देखिन्छ।
यस बाहेक आँखाको दृष्टि नशाका रोगहरुमा पनि टाउको दुख्नेसँगै बान्ता आउने, आँखा चलाउँदा दुख्ने जस्ता लक्षण देखा पर्छन्। हेर्पेस नामक भाइरसको इन्फेक्सनमा र माइग्रेन भएका बिरामीमा अत्यधिक टाउको दुख्ने समस्या देखिन्छ।
बच्ने उपाय
– आँखाको रोगका कारण दुखेको टाउको आँखाको उचित उपचार गरेपछि आफैं निको भएर जान्छ।
– माथि उल्लेख गरएिका रोगहरुमध्ये कुनै रोग मेडिकल इमर्जेन्सी पनि हुनसक्छ। त्यसैले समयमै अस्पताल जानुपर्छ।
(कोइराला बिपी कोइराला लाइन्स नेत्र अध्ययन केन्द्र, शिक्षण अस्पताल, महाराजगञ्जमा अध्ययनरत छन्)
