फार्मेसी सधै तपाईको स्वास्थ्यको लागि विश्वसनीय भन्ने नाराका साथ यस वर्षको विश्व फार्मेसी दिवस सेप्टेम्बर २५ मा मनाइयो। तर विभिन्न कारणले गर्दा फार्मेसी र विश्वसनीयताबीच तालमेल भइरहेको छैन। यसमा हामी स्वयं फर्मासिस्ट, सरोकारवाला निकाय र केही हदसम्म औषधि उपभोक्ता सबैको हात छ।
फार्मेसी भनेको औषधि बिक्रि कक्ष (एक किराना पसल) मात्र हैन। फार्मेसी सञ्तनलज गर्न फर्मासिस्ट अथवा फार्मेसी सहायकको उपस्थिति अनिवार्य हुन्छ। जसले कम्तीमा पनि तीन वर्ष डिप्लो अर्थात् औषधि सम्बन्धी अध्ययन गरेको हुनुपर्छ। साथै नेपालमा फार्मेसी नै चिकित्सकपछिको एक यस्तो स्वास्थ्यकर्मी हन्, जसले नाम दर्ता प्रमाणपत्र लाइसेन्सको परीक्षा दिएर उत्तीर्ण भएपछि मात्रै औषधि बिक्रि वितरण गर्न पाउँछन्।
तर तिव्र व्यापारीकरणले गर्दा फार्मेसी पेशामा बिकृतिहरु फस्टाइरहेका छन्। सरकारको निर्णयका बावजुद अस्पताल फार्मेसीहरु भाडामा गइरहेका छन्। यस्ता भाडामा लिइएका फार्मेसीका एक मात्र लक्ष्य भनेको उच्च मुनाफा आर्जन गर्नु हुन्छ नकी विशिष्ट स्वास्थ्य सेवा दिनु नै हुन्छ।
हालै आएर अनलाइन फार्मेसीको नाममा नयाँ विकृति सुरु भइरहेको छ। कुनै पनि फार्मेसी स्थापनाको लागि सरकारले निश्चित मापदण्ड तोकेको छ। तर औषधि ऐनमा अझैसम्म पनि नेपालमा अनलाइन फार्मेसी सञ्चालनको लागि कुनै व्यवस्था छैन।
आजकाल अनलाइन फार्मेसीको नामा १०, १५ अनि २० प्रतिशत छुटको नाममा औषधिको विज्ञापन भइरहेको छ। हाम्रो देशको कानूनले औषधिको विज्ञापन गर्न रोक लगाएको छ। तर यस्ता खाले विज्ञापनको बारेमा अझै पनि सम्बन्धित निकायले उचित कदम चालेको छैन। छुटका विज्ञापनले बिरामी र बिरामीका आफन्त माझ भ्रम र अविश्वसनीयता छरिरहेको छ। खुद्रा औषधि पसलले औषधि बेचे बापत पाउने कमाई वा मुनाफा भनेको १६ प्रतिशत हो। तर नीजि वा व्यक्तिगत फार्मेसीले कसरी १५ देखि २० प्रतिशत छुट दिन सक्छन्। के यी फार्मेसी समाज सेवा गर्न खुलेका हुन् ? यदी मुनाफा राखेरै फार्मेसीले यस्तो छुट दिन सक्छन् भने किन सबै फार्मेसीले छुट दिदैनन्।
सरकारले के हेरिरहेको छ ? यस्तै विकृतिले गर्दा नै बिरामी घण्टौ कुरेर चिकित्सक भेट्छन्। विभिन्न परीक्षरण गर्छन् र उपचार गर्छन्। जब औषधि लिन फार्मेसी छिर्छन्, उनीहरुको पहिलो प्रश्न हुन्छ औषधिमा कति छुट पाईन्छ ? जब छुटको कुरा आउँछ, दुई पक्ष बीचमा मोलमोलाई भई विश्वसनीयतामा कमी आउँछ।
एक फर्मासिस्ट भएको नाताले म चाहन्छु की सरकारले नै यो औषधि मूल्य र छुट, बोनस स्कीम आदिमा उचित निर्णय लिई यसलाई व्यवस्थित र एक रुपता ल्याओस्। जसले गर्दा फार्मेसीमा जाँदा बिरामी वा उनका परिवारले छुटको बारेमा बोल्नै नपरोस्। यसमो साटो औषधि सम्बन्धी सम्पूर्ण जानकारी, खाने तरिका, अपनाउनुपर्ने सावधानी आदि बारे फर्मासिस्टसँग सल्लाह मागुन्।
-(थापा, एसियन फर्मास्युटिकल्स प्रा.लिका प्रोडक्ट म्यानेजर हुन्।)
