प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले मन्त्रिमण्डल हेरफेर गरे। प्रधानमन्त्रीको हेरफेरमा पर्यो, स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा पनि। यो मन्त्रालय सम्हालिरहेका उपेन्द्र यादव बाहिरिए भने नयाँ मन्त्रीको रुपमा भानुभक्त ढकालले स्वास्थ्य मन्त्रालयको जिम्मेवारी पाए।
उपप्रधानसहित स्वास्थ्य मन्त्रालयको जिम्मेवारी लिएर डेढ वर्षअघि उपेन्द्र यादव मन्त्रालय आउँदैगर्दा धेरै अपेक्षा राखिएको थियो।
स्वास्थ्यका कर्मचारी उपप्रधानसहितका स्वास्थ्यका रुपमा यादव आउँदा जति खुसी थिए, जाँदा पनि उत्तिकै खुसी भइरहेका छन्।
कारण थियो, उनले स्वास्थ्यको नेतृत्व अपेक्षित रुपमा लिन सकेनन्। जति समय रहे आलोचित मात्र बने। उनलाई आफूले बोकेको सिद्धान्तबाट विमुख भएको आरोप लाग्यो।
संघीयताका पक्षमा वकालत गरिएका मन्त्रीलाई स्वास्थ्यमा पाएपछि स्वास्थ्यका कर्मचारीको अपेक्षा केही महिनामै निराशामा बदलिएको थियो।
प्रधानमन्त्रीले उनलाई कानुन मन्त्रालयमा पठाउँदै कानुन मन्त्रालय सम्हालिरहेका भानुभक्त ढकाललाई स्वास्थ्य मन्त्रालयको जिम्मेवारी दिएका छन्।
जसरी उपेन्द्र यादव आउँदा अपेक्षा जागेका थिए, उसैगरी ढकाल आउने भएपछि पनि फेरि सकारात्मक अपेक्षा सुरु भएका छन्।
यो डेढ वर्षको बीचमा स्वास्थ्य मन्त्रालयका कर्मचारी जुन तनाव र पीडामा छन्, सायद त्यसैले पनि अर्को नयाँ नेतृत्व आउँदा समस्या समाधान हुने आशा राखिनु स्वभाविक हो।
उपेन्द्र यादवले स्वास्थ्य मन्त्रालयमा छँदा जुनजुन समस्या सामाधान गर्न नसकेर अपजस कमाए, तिनै समस्या नयाँ मन्त्री ढकालका निम्ति पनि चुनौती हुन्।
स्वास्थ्य मन्त्रालयको सबैभन्दा पेचिलो र अप्ठेरो भनेको कर्मचारी समायोजनकै काम भएको छ। उपेन्द्र यादवले टुंग्याउन नसेकेको काम अब के नयाँ मन्त्री भानुभक्तले टुंग्याउलान् त? हेर्न बाँकी नै छ। तर, समायोजन काम सकेर स्वास्थ्य सेवाको क्षेत्रमा काम गर्न भने त्यति सहज छैन।
स्वास्थ्य मन्त्रालयको जिम्मेवारीमा आउँदै गर्दा ढकालले यी विषयमा विवेकपूर्ण रुपमा काम गरेनन् भने अप्ठेरो पर्ने देखिन्छ।
ढकालका निम्ति स्वास्थ्य मन्त्रालयमा पर्खेर बसेका चुनौतीमध्ये पहिलो र सबैभन्दा जटिल काम भनेको नै कर्मचारी समायोजन हो।
स्वास्थ्यका कर्मचारीलाई समायोजन गरी स्वास्थ्य सेवा सुचारु गर्न नसक्दा सबैभन्दा आलोचित बनेका थिए यादव।
अहिले स्वास्थ्यमा राजनीतिक पहुँचका आधारमा मात्र कर्मचारीलाई समायोजन गरिएको गुनासा आइरहेका छन्। अहिलेको समायोजनको कामगराइ हेर्दा चाँडै सकिने छाँट देखिँदैन।
सबै सन्तुष्ट बनाउँदै देशका सबै स्वास्थ्य संस्थामा कर्मचारी पठाउने काम सहज पनि छैन। सबैलाई काठमाडौं वा सुगम ठाउँ नै चाहिएको छ। कोही दुर्गम वा गाउँ जान चाहँदैनन्।
पहुँच हुनेलाई सुगम र रोजेको ठाउँमा समायोजन गरिएको र फरक आस्था भएका कर्मचारीलाई दुर्गम र अपायकमा मात्र समायोजन गरिएको आरोप कर्मचारीहरुले लगाइरहेका छन्। यस्तो अवस्थामा सत्तापक्षकै मन्त्री आउँदैगर्दा यो गुनासो अझै बढ्न सक्ने देखिन्छ। यो आलोचना समाधान गरी सबैलाई मिलाएर लैजान गाह्रो देखिन्छ।
त्यसबाहेक सरकारले प्राथमिकता साथ लागू गरेको स्वास्थ्य बिमालाई सफल बनाउनुपर्ने अर्को चुुनौती हो। स्वास्थ्य मन्त्रालयले स्वास्थ्य बिमा सफल बनाउन कुनै पहल नगर्दा स्वास्थ्य बिमा झन्डैझन्डै असफलतातर्फ गइरहेको छ।
अब मन्त्री ढकालले बिमा कार्यक्रमलाई कसरी अगाडि बढाउँछन्, त्यो आगामी दिनमा देखिँदै जाने कुरा हो।
मन्त्रालयमा देखिएको अर्को चुनौती भनेको सचिवको व्यवस्थापन पनि हो।
एक जनामात्र स्वास्थ्य सचिव भएको मन्त्रालयमा उपेन्द्र यादवले दुई जना हुने व्यवस्था गरिदिए। जसका कारण मन्त्रालयमा सचिवको कामको बाँडफाँडका विषयमा विवाद निस्किने वातावरण सिर्जना भयो। यो समस्याले भोलिका दिनमा पनि झनै अप्ठेरो ल्याउने देखिन्छ।
जनतासँग सिधै जोडिएको यो मन्त्रालयसँग आम नागरिकका अपेक्षा पनि धेरै छन्। सहज रुपमा बिरामीले सेवा पाउने वातावरणको निर्माण गर्नेदेखि लिएर चिकित्सकको शुल्क लगायतका विषयमा विगतमा काम हुन सकेका छैनन््। यो चुनौतीको सामना पनि मन्त्री ढकालले गर्नुपर्ने हुन्छ।
चिकित्सकको शुल्क निर्धारण, अस्पतालहरुको अनुगमन समस्याका रुपमा रहँदै आएका छन्। लामो समयदेखि चिकित्सकको शुल्क निर्धारण हुन सकेको छैन। नयाँ स्वास्थ्यमन्त्री ढकालको प्राथमिकता यो विषय पर्छ कि पर्दैन चासोको विषय हो।
संघीयतापछि आएका राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीति, जनस्वास्थ्य ऐन, सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन् अधिकार ऐन कार्यान्यन गर्दै त्यसको नियमावली बनाई लागू गर्नुपर्ने छ।
यादवले मन्त्रालयमा रहँदा अत्यधिक विदेश भम्रणका कारण डुलुवा मन्त्रीको उपमा पाएका थिए। ढकालले यो विषयमा कसरी व्यवस्थापन गर्छन् भन्ने पनि चासो विषय हो।
डेंगुजस्तै महामारी दोहोरिन सक्छन्। यादवले यी विषयमा अपेक्षित नेतृत्व लिन नसक्दा आलोचित बन्नुप¥यो। त्यसका लागि शीघ्र कदम नचाल्दा महामारी फैलिएको भनाइहरु सार्वजनिक भए।
मन्त्री ढकाल एक्लैले सबै समाधान गर्न सक्छन् भन्ने पनि होइन। तर उनले लिएर आउने सहयोगी टिम, मन्त्रालयकै कर्मचारीको टिमको काम गराइले पनि उनको सफलता असफलताको निर्धारण गर्ने छ।
कतिपय मन्त्री स्वच्छ छविका हुँदाहुँदै पनि सचिवालयका व्यक्तिले गरेका गल्ती र भष्ट्राचारले मन्त्री बदनाम हुन्छन्। स्वास्थ्य मन्त्रालय आर्थिक चलखेल हुने प्रमुख ठाउँ मानिन्छ। औषधि, उपकरण, अस्पताल, कर्मचारी सरुवा बढुवा लगायतका काम हुनसक्ने भष्ट्राचार अनियमिता रोक्ने काममा उनका सचिवालय र विश्वासपात्रको पनि भूमिका उत्तिकै हुन्छ।
तर, यी विषयलाई व्यवस्थित गर्दै अघि बढ्ने दायित्व र जिम्मेवारी भने मन्त्रीकै हो।
जसरी यो बीचमा स्वास्थ्य मन्त्रालयको नकारात्मक छवि बन्यो। साख झनै गुम्यो। त्यसलाई फर्काएर सकारात्मक बाटोतर्फ अगाडि बढ्न उनको पहल हुनेछ भन्ने विश्वास धेरैले लिएका छन्।
