शल्य चिकित्सक भन्नाले शरीरको कुनै पनि भागमा शल्यक्रिया गरी बिरामीको उपचार गर्ने चिकित्सकलाई बुझ्न सकिन्छ। नेपाल जस्तो देशमा शल्य चिकित्सक हुनु आफैंमा ठूलो जिम्मेवारी हो। बिरामीको जीवन बचाउने, दुखाइ कम गर्ने र उनीहरूलाई नयाँ सुरुवात दिने यो पेसाले चिकित्सकलाई ठूलो गर्व र सन्तुष्टि त दिन्छ नै, तर यो जिम्मेवारीसँगै अनेक चुनौतीहरू पनि छन्, विशेषगरी हाम्रो देशको अवस्थामा।
जब एउटा शल्य चिकित्सकले ग्रामीण क्षेत्रमा काम गर्छ, उनीहरूले सीमित स्रोतसाधनको उपयोग गरी असम्भव जस्तो देखिने कामहरु गर्नुपर्छ। कल्पना गर्नुहोस्, अपरेसनको आवश्यकता भएका बिरामी गाउँमा छन्, तर न त उपकरण छन्, न त प्रशिक्षित सहयोगी नै। यस्तो अवस्थामा, चिकित्सकले आफ्नो सिप र धैर्यको भरमा बिरामीलाई उपचार दिन्छन्। यसले उनीहरूको जीवनमा धेरै फरक पार्छ।
तर, शहरमा काम गर्दा पनि त्यति सजिलो भने हुँदैन। धेरैजसो शल्य चिकित्सकहरु दिनरात बिरामीका लागि खटिएका हुन्छन्। लामो समयसम्म अपरेसनको कोठामा बिताउनु, बिरामीका परिवारलाई हरेक खबर सही तरिकाले दिनु र कहिलेकाहीँ असफलतासँग सामना गर्नु, यी सबै मानसिक र शारीरिक रूपमा गाह्रो हुन्छ। पारिवारिक जीवन पनि कहिलेकाहीँ यसले प्रभावित पार्छ। यीसँगै न्यूनतम पारिश्रमकमा धेरै काम गर्नुपर्ने बाध्यताले उनीहरूको जीवनलाई थप कठिन बनाएको हुन्छ।
नेपालका शल्य चिकित्सकहरू सबै ठाउँमा पुग्न नसके पनि, जहाँ उनीहरू छन्, त्यहाँका जनताका लागि उनीहरूले सीमित स्रोतसाधनमा आफ्नो ज्ञान उपयोग गरी सेवा गर्छन्। गाउँका धेरै बिरामी अपरेसनका लागि शहरसम्म जानुपर्ने बाध्यता कम गर्न स्थानीयस्तरमा शल्य चिकित्सकको उपस्थितिले ठूलो प्रभाव पार्छ। सबैका लागि स्वास्थ्य सेवा पहुँचयोग्य भए बिरामीको जीवन मात्र सुधारिँदैन, उनीहरूको आर्थिक बोझ पनि घट्छ।
तर, हाम्रो देशमा यो पेसाको चुनौती पनि स्पष्ट छ। धेरै ठाउँमा उपकरणको अभाव छ र कतिपयले आर्थिक समस्याका कारण अपरेसन गराउन सक्दैनन्। यस्ता परिस्थितिमा, शल्य चिकित्सकले आफ्नो सीमाभन्दा बाहिर गएर बिरामीको सहयोग गर्नुपर्ने हुन्छ।
शल्य चिकित्सक हुनु सजिलो पक्कै छैन। तर बिरामीको अनुहारमा खुसी देख्दा, परिवारले धन्यवाद दिँदा र कसैको जीवनलाई राम्रो दिशामा लैजान सक्दा जुन अनुभव हुन्छ, त्यो कुनै पनि चुनौतीभन्दा ठूलो हुन्छ। यो पेसाले नेपालका लाखौँ जनताको जीवनमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याइरहेको छ। यदि राज्यले उनीहरूलाई थप सहयोग पुर्यायो भने देशको स्वास्थ्य सेवा प्रणाली अझै सुधार हुनसक्छ।
(डा महर्जन हाल नेपाल क्यान्सर हस्पिटल एण्ड रिसर्च सेन्टरको यूरो ओन्कोलोजी विभागमा कार्यरत छन्।)
