आज हामी एउटा निकै महत्त्वपूर्ण विषय 'एण्टी-इन्फ्लामेटरी डाइट'का बारेमा कुरा गर्नेछौं। धेरैजसो बिरामीहरू घुँडाको आर्थ्राइटिस, रुमेटोइड आर्थ्राइटिस, गाउटी आर्थ्राइटिस वा शरीरमा इन्फ्लामेसनले निम्त्याएको दुखाइको समस्या लिएर आउँछन्। तिनले प्रायः एउटै प्रश्न सोध्ने गर्छन्, “के खाने कुरा खानु हुन्छ, र के खानु हुँदैन?”
इन्फ्लामेसन भनेको के हो?
इन्फ्लामेसन शरीरको कुनै पनि संक्रमण, चोटपटक, वा अन्य समस्या पछि प्रतिक्रिया जनाउने एउटा सुरक्षा प्रणाली हो। तर, यो अत्यधिक भएमा, यसले शरीरलाई नै हानी पुर्याउँछ, जसले गर्दा दुखाइ र अन्य समस्य बढाउँछ।
एण्टी-इन्फ्लामेटरी डाइट भनेको के हो?
एण्टी-इन्फ्लामेटरी डाइट भनेको यस्तो आहार हो, जसले शरीरभित्र स्वाभाविक रूपमा इन्फ्लामेसन कम गर्न मद्दत गर्दछ। इन्फ्लामेसन कम गर्ने औषधिहरू उपलब्ध भए पनि, सही आहारले यो समस्या प्राकृतिक रूपमा कम गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
उदाहरणका लागि, धेरै चिनीयुक्त खाना खाएपछि, भोजहरुमा धेरै तारेको खाना खाएपछि, रक्सी सेवन गरे पछि, त्यसको भोलिपल्ट आँखा सुन्निने वा अनुहार फुल्ने समस्या देखिन्छ। यो पनि इन्फ्लामेसनको एक उदाहरण हो। यस्तो अवस्थामा सही आहारले तपाईंलाई इन्फ्लामेसन घटाउन र छिट्टै निको हुन मद्दत गर्दछ।
इन्फ्लामेसन कम गर्न के गर्नुपर्छ?
• बिहान कागती पानी पिउने तर चिनी मिसाउनु हुँदैन।
• प्याकेजिङ भएका र डब्बाका खाना खान कम गर्नुहोस्।
• ताजा खाना जस्तै फलफूल, सागसब्जी, र स्थानीय रूपमा उपलब्ध ताजा खानेकुराको स्रोतहरूको प्रयोग गर्नुहोस्।
प्रोसेस्ड फूड (प्रशोधित खाना) भनेको के हो?
प्रोसेस्ड फूड भनेको डब्बामा प्याक गरिएका, लामो समयसम्म खराब नहुने, र रसायन प्रयोग गरेर वनाइएको खाना हो। यस्तो खाना खाँदा शरीरमा इन्फ्लामेसन बढ्ने मात्र होइन, हाम्रो आयु समेत छोट्याउँछ।
उदाहरणका लागि, ताजा हरियो केरउ प्रयोग गर्दा शरीरमा इन्फ्लामेसन कम हुन्छ, तर डब्बामा प्याक गरिएको हरियो केरउले इन्फ्लामेसन बढाउन सक्छ।
ओमेगा-३ र ओमेगा-६ को सन्तुलन
• ओमेगा-३ युक्त खाना (जस्तै: ओखर, चिया सिड्स, आलसको बीउ, ताजा माछा) इन्फ्लामेसन कम गर्न उपयोगी हुन्छ।
• वनस्पति तेल र बदाममा ओमेगा-६ बढी मात्रामा हुन्छ, जसले इन्फ्लामेसन बढाउँछ।
दही र अमिलो खानेकुराको भूमिका
दही राम्रो प्रोबायोटिक हो। तर, राती दही खाँदा इन्फ्लामेसन बढ्न सक्छ। त्यसैले दहीलाई दिनको समयमा खानुपर्छ। अमिलो फलफूलमा भएको भिटामिन ‘सी’ फाइदाजनक हुन्छ।
चिनी र चिनीयुक्त खाना
चिनीले इन्फ्लामेसन बढाउँछ।
• चिनीको सट्टा पिनट बटर, खजुर, वा फलफूलको प्रयोग गर्नुहोस्।
• प्याक गरिएको जुसमा अत्याधिक चिनी एँव हानिकारक केमिकल हुन्छ जसले इन्फ्लामेसन बढाएर दुखाइ बढाउन सक्छ।
३ महत्त्वपूर्ण सुझाव:
१. हरियो सागसब्जी, ब्रोक्कोली, बेल पेपर, र बेरीजस्ता फलफूल आहारमा समावेश गर्नुहोस्।
२. नराम्रो चिल्लो (जस्तै: ट्रान्सफ्याट) हटाएर राम्रो चिल्लो (जस्तै: बदाम, ओखर, चिया सिड्स) रोज्नुहोस्।
३. लगातार २-३ महिना यो डाइट अपनाउनुभयो भने शरीरमा इन्फ्लामेसन कम भएको र दुखाइ कम भएको महसुस गर्न सक्नुहुनेछ।
एण्टी-इन्फ्लामेटरी डाइटले तपाईँको शरीरलाई स्वस्थ राखेर दुखाइलाई कम गर्न सहयोग पुर्याउँछ। सही आहार छान्नुहोस् र स्वास्थ्यप्रति सचेत बन्नुहोस्।
(डा निनादिनी श्रेष्ठ अन्तराष्ट्रिय वोर्ड सर्टिफाइड वरिष्ठ दीर्घकालिन दुखाई विशेषज्ञ हुन्। उनी त्रिवि शिक्षण अस्पताल, निदान अस्पताल र नर्भिक अस्पतालमा कार्यरत छिन्। )
