हामी नेपाली डेटाले देखाएअनुसार अबको ३० वर्ष, अर्थात् २१११ सालसम्म पुग्दासम्म, बुढ्यौली समाजमा प्रवेश गर्दैछौँ। जनसङ्ख्या पिरामिडले युवाबहुल अवस्थाबाट वृद्धावस्थाको संरचनतर्फ तीव्र रूपमा परिवर्तन भइरहेको संकेत दिएको छ। तर २०४७ सालपछि दशकौँसम्म थोरै व्यक्तिहरूले सत्ता सम्हाल्दा र हामी सबैले “हो, हो” मात्र गरिरहँदा, वास्तवमा हामी पहिले नै बुढिँदै गइरहेका रहेछौँ, यो यथार्थ आज प्रस्ट बन्दैछ।
हालै देशमा नवीन परिवर्तनका लागि जेन–जेड आन्दोलन भएको छ। आन्दोलनको नेतृत्व जेन-जेडलेगरे पनि यसको आवाज बेबी बुमरका रामदेखि अल्फा पुस्ताकी सीताको सम्मिलित हुटहुटी हो। यसको म्यान्डेट स्पष्ट छ- नयाँ, सक्षम व्यक्तिहरू राजनीति र निर्णायक भूमिकामा आउनु; पुराना पार्टीका पहिलो तथा दोस्रो पुस्ताका नेताहरूले सम्मानपूर्वक अवकाश लिनु र अवकाशपछि यी दश अर्थपूर्ण उपायहरू अपनाएर व्यक्तिगत जीवन र राष्ट्र दुवैमा सबैभन्दा ठूलो योगदान पुर्याउनु।
स्वास्थ्यप्रद खानपान
उमेरसँगै पोषणसम्बन्धी समस्या (तौल घट्नु, भिटामिन कमी, रक्तचाप बढ्नु) देखिने सम्भावना धेरै हुन्छ। त्यसैले प्रोटिन, बोसो र कार्बोहाइड्रेटको सन्तुलित सेवन अत्यन्त आवश्यक हुन्छ। प्याक गरिएका खानेकुरा कम खाने बानिका बसाल्नुहोस्, किनकि तिनमा नुनको मात्रा धेरै हुन्छ। उत्तम विकल्प भूमध्यसागरीय ढङ्गको आहार हो- धेरै फलफूल, तरकारी, सम्पूर्ण अन्न र जैतूनको तेल।
अवकाशपछि ‘इन्टर्न’ वा दोस्रो करिअर
युवाहरूले मात्र इन्टर्नशिप गर्ने समय अब समाप्त हुँदैछ। धेरै नेता र श्रमिक अवकाशतर्फ जाँदैगएका कारण सरकारले र निजी क्षेत्रले बृद्ध–इन्टर्न कार्यक्रम सुरु गर्नुपर्छ। सक्रिय रहनु मानसिक स्वास्थ्यका लागि अनिवार्य मात्र होइन, आम्दानीको स्रोत पनि बन्छ। काउन्सेलर, अन्तरपुस्ता सिकाइ केन्द्रका शिक्षक, सल्लाहकार, बुककिपिङ वा घरमै पुगेर सहयोग गर्नेजस्ता कामहरू उत्कृष्ट विकल्प हुन सक्छन्।
अवकाशपछि सुरु गरिएको दोस्रो करिअर जीवनकै सबैभन्दा सन्तोषजनक बन्न सक्छ, बेलैमा कदम चाल्नुहोस्।
घरबाहिर निस्कने बानी
सक्रिय जीवनशैलीले खुशी बढाउँछ, दीर्घायु दिन्छ र डिमेन्सियासहित धेरै रोगहरूको जोखिम कम गर्छ। साथीभाइसँग समय बिताउनुहोस्, ज्येष्ठ नागरिक समूहसँग यात्रा गर्नुहोस्, पुराना साथीहरूसँग पुनः भेटघाट कायम राख्नुहोस्। पढाइ, बुनाइ, बगैँचा वा अन्य शौक छ भने सम्बन्धित क्लब वा समूहमा सामेल हुनुहोस्।
व्यायाम
राजनीतिमा धेरै सक्रिय भएकाले व्यायाम गर्न पाउनुभएको छैन भने, अब यो सबैभन्दा ठूलो अवसर हो। सक्रिय रहनुले स्वास्थ्यलाई मात्र फाइदा गर्दैन, उमेर बढेसँगै तपाईंलाई स्वतन्त्र पनि राख्छ। तपाईंलाई रमाइलो लाग्ने गतिविधि रोज्नुहोस् र निरन्तरता दिनुहोस्। पैदल हिँड्ने, पौडी खेल्ने वा नाच्ने जस्ता एरोबिक व्यायामले ऊर्जा बढाउँछ र दिमागलाई तिखार्छ। तौलको अभ्यासले शक्ति बढाउँछ, योगाले शरीर लचिलो राख्छ। यदि व्यायाम नयाँ विषय हो भने, बिस्तारै सुरु गर्नुहोस् र डाक्टरसँग सल्लाह लिनुहोस्।
समयको सदुपयोग
अवकाशको मुख्य आनन्द समय हो। तपाईंले आफ्नो इच्छा अनुसार जे गरे पनि हुन्छ। अनुसन्धानकर्ताहरूले योजनाबद्ध रूपमा समय उपयोग गर्ने मानिसहरू नै सबैभन्दा खुशी हुने निष्कर्ष निकालेका छन्। राम्रो व्यवस्थापनले तपाईंलाई व्यस्त मात्र राख्दैन, बोर हुन पनि दिँदैन।
दिमागलाई सक्रिय राख्नुहोस्
शरीरझैँ दिमागलाई पनि नियमित व्यायाम आवश्यक हुन्छ। पढ्नुहोस्, पजल हल गर्नुहोस् वा पुरानो शौक पुनः सुरु गर्नुहोस्। तपाईंलाई चासो भएका विषय (जस्तै खाना पकाउने वा कम्प्युटर)मा कक्षा लिन सक्नुहुन्छ। चित्रकला जस्ता सृजनात्मक गतिविधिले दिमागलाई स्वस्थ राख्छ। उदाहरणका लागि, अभिनयका कक्षाले स्मरणशक्ति र समस्या समाधान क्षमतामा वृद्धि गर्न सक्छ।
स्वास्थ्य जाँच गर्नुहोस्
नियमित स्वास्थ्य परीक्षण अनिवार्य छ। डाक्टरले रक्तचाप र कोलेस्ट्रोल जाँच गरी मुटुघात वा स्ट्रोकबाट बच्न मद्दत गर्न सक्छन्। समयमै लगाइने खोपहरूले फ्लु र अन्य रोगहरूबाट जोगाउँछ। महिला हुनुहुन्छ भने स्तन र गर्भाशय क्यान्सरका परीक्षण आवश्यक हुन्छन्, पुरुष हुनुहुन्छ भने प्रोस्टेट क्यान्सर परीक्षणबारे डाक्टरसँग सल्लाह लिन सकिन्छ। यसरी समयमै स्वास्थ्यको ख्याल गर्दा तपाईंको बुढ्यौली सुखमय हुन्छ र तपाईं सम्मानित जीवन जीउन सक्षम हुनुहुन्छ।
राम्रो निद्रा
उमेर बढेसँगै रातभर सुत्न कठिन हुन सक्छ। बाथरुम जानुपर्ने वा जोर्नी दुख्ने कारणले उठ्नुपर्ने हुन सक्छ। त्यसैले सुत्नुअघि २ घण्टा कुनै तरल पदार्थ नलिनुहोस्। सुत्ने कम्तीमा ८ घण्टा अगाडि क्याफिन सेवन बन्द गर्नुहोस्। शयनकक्ष सकेसम्म अँध्यारो राख्नुहोस्। दिउँसो १०–२० मिनेट मात्र न्याप लिनुहोस्। दुखाइ भएमा, डाक्टरसँग सल्लाह लिएर पीडानाशक लिन सकिन्छ।
घरभित्रको सुरक्षा
उमेर बढेसँगै घरेलु दुर्घटनाहरू अझ खतरनाक हुन सक्छन्। बाथरुममा नचिपलिने म्याट प्रयोग गर्नुहोस्। च्यातिएका कार्पेट वा गलैचा मर्मत गर्नुहोस्। पर्याप्त प्रकाशको व्यवस्था राख्नुहोस्। तारहरू सुरक्षित राख्नुहोस्। घरमा भर्याङ छ भने दुवैपट्टि रेलिङ राख्नुहोस् र सिढीमा एन्टी–स्लिप स्ट्रिप प्रयोग गर्नुहोस्।
हड्डी स्वास्थ्य
यदि तपाईं महिला हुनुहुन्छ भने, हड्डी स्वास्थ्यमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। महिनावारी बन्द भएपछि हर्मोन परिवर्तनका कारण हड्डी कमजोर बन्ने (अस्टियोप्रोसिस) सम्भावना बढ्छ। यसलाई रोक्न पर्याप्त क्याल्सियम सेवन गर्नुहोस्, जसका राम्रो स्रोत ब्रोकाउली, पालुंगो, कम बोसो वा बोसो–रहित दूध र दही हुन्। ६५ वर्ष पुगेपछि डाक्टरसँग सल्लाह गरी डेक्सा स्क्यान गराउनु उपयुक्त हुन्छ।
तपाईंहरूले गरेको त्याग र बलिदानप्रति उच्च सम्मान व्यक्त गर्दै अब जेन–जेड आन्दोलनको म्यान्डेटअनुसार, माथि उल्लेखित यी दस उपाय अपनाएर आफ्नो र देश दुवैको भलो गरिदिनुहोस्। यहाँ उल्लेखित कुरा अन्य अवकाशप्राप्त व्यक्तिहरूले पनि जीवनमा लागू गरी सुखी र समृद्ध बुढ्यौली बिताउन सक्छन्।
