मधुमेह एक दीर्घकालीन स्वास्थ्य अवस्था हो, जसले विश्वभर लाखौं मानिसहरूलाई असर गर्छ र पछिल्ला दशकहरूमा मधुमेहको बिरामीहरू स्थिर रूपमा बढिरहेका छन्। नेपालमा पनि मधुमहेले वार्षिक रूपमा करिब ८ हजार ५०० व्यक्तिको ज्यान लिने गर्दछ। मधुमेह व्यवस्थापनमा मुख्यत: रगतमा चिनीको मात्रा घटाउने कुरामा ध्यान दिइन्छ तर नयाँ दृष्टिकोणले होलिस्टिक अवधारणालाई प्राथमिकता दिएको छ। यही अवधारणालाई 'ग्लाइसेमिक खुसी' भनिन्छ। यो केवल ग्लुकोमिटरका सङ्ख्याहरूमा सीमित नरही, हेरचाहका लागि समग्र विषय आत्मसात गर्ने अवधारणा हो।
मधुमेह व्यवस्थापन परम्परागत रूपमा आहार, व्यायाम र औषधिको माध्यमबाट रगतमा चिनीको मात्रा नियन्त्रणमा केन्द्रित छ। यो परम्परागत पद्धतिले मधुमेहसँग सम्बन्धित मानसिक, भावनात्मक र सामाजिक पक्षहरूलाई बेवास्ता गरेको छ। तर 'ग्लाइसेमिक खुसी' भन्नाले सन्तुलित रगतमा चिनीको मात्रा तथा समग्र रूपमा स्वस्थ जीवनशैली अत्मसात गर्ने आवधारणा हो। यसले शारीरिक स्वास्थ्यसँगै मानसिक स्वास्थ्यलाई पनि सम्बोधन गर्छ, जसले मधुमेह व्यवस्थापनलाई बढी दयालु र बिरामी-केन्द्रित बनाउँछ। विशेषगरी वृद्धवृद्धा अवस्थामा मधुमेह बढी देखिने भएकाले दयालु र बिरामी-केन्द्रित आधारित यो प्रणालीले मधुमेह व्यवस्थापनमा विशेष सहयोग पुर्यािउँछ। लक्ष्यअनुसारको रगतमा चिनीको स्तरता, मानसिक र भावनात्मक स्थिरता, गुणस्तरीय पोषण, शारीरिक गतिविधि र समर्थनमूलक सामाजिक वातावरण ग्लाइसेमिक खुसीका प्रमुख कारकहरू हुन्।
दीर्घकालीन तनाव र नकारात्मक भावनाहरूले कार्टिसोलजस्ता तनाव हर्मोनहरू उत्पन्न गर्छन्, जसले रगतमा चिनीको मात्रा बढाउँछ। सकारात्मक सोच र प्रभावकारी तनाव व्यवस्थापन, उच्च फाइबरयुक्त आहार र प्रोबायोटिक्स, गुणस्तरीय निद्राले इन्सुलिन संवेदनशीलता बढाएर रगतमा चिनीको नियन्त्रण सुधार गर्छन्, जुन ग्लाइसेमिक खुसीका वैज्ञानिक आधारहरू हुन्।
ग्लाइसेमिक खुसी हाम्रा लागि महत्त्वपूर्ण छ। यो दृष्टिकोण अपनाउँदा व्यक्तिहरू र स्वास्थ्य प्रणालीहरूका लागि फाइदा पुग्छ। रगतमा चिनी स्थिर राख्नाले न्युरोप्याथी, रेटिनोप्याथी र हृदय रोगजस्ता मधुमेह-सम्बन्धित समस्याहरूको जोखिम कम हुन्छ। यसले मानसिक र सामाजिक कल्याणलाई सम्बोधन गर्ने भएकाले तनाव पनि कम हुन्छ। मधुमेह भएका व्यक्तिहरूलाई आवश्यक समर्थन प्राप्त हुँदा, उनीहरू औषधि, आहार र व्यायाम पालन गर्न बढी इच्छुक हुन्छन्। राम्रो ग्लाइसेमिक नियन्त्रणले अस्पतालमा भर्ना हुने घटनाहरू घटाउँछ र स्वास्थ्य खर्च कम गर्छ। यसले समग्रमा व्यक्ति र देशलाई स्वास्थ बनाउँछ।
ग्लाइसेमिक खुसी प्राप्त गर्ने उपायहरू:
१. सन्तुलित पोषणलाई प्राथमिकता दिने:
•न्यून ग्लाइसेमिक खानाहरू जस्तै पूरा अन्न, दाल, तरकारी खाने।
•एभोकाडो, माछा, जैतुन तेल र मासुजस्ता कम बोसो र उच्च प्रोटिन भएका खानेकुरा खाने।
•राम्रो मेटाबोलिज्म र रगतमा चिनी नियन्त्रणका लागि हाइड्रेसन आवश्यक छ त्यसैले पर्याप्त पानी पिउने।
२. शारीरिक गतिविधिलाई जीवनशैली बनाउने:
•नाच, पौडी, योग जस्ता आनन्ददायक व्यायाम गर्ने।
•सशक्त शारीरिक अभ्यास गर्ने जसले मांसपेशी निर्माण गरेर इन्सुलिन संवेदनशीलता सुधार गर्छ र मधुमेह व्यवास्थानमा सहयोग गर्छ।
•नियमित हप्तामा कम्तिमा १५० मिनेट हिँड्ने वा ३० मिनेट मध्यम-स्तरको व्यायाम गर्ने।
३. मानसिक स्वास्थ्यलाई ध्यान दिने:
•ध्यान र गहिरो सास फेर्ने जस्ता माइन्डफुलनेस अभ्यास गर्ने।
•थेरापिष्टसँग कुरा गर्ने वा मधुमेह समर्थन समूहमा संलग्न हुने।
•यथार्थपरक लक्ष्य निर्धारण गरेर साना साना उपलब्धिहरूको खुसी मनाउने ।
४. रगतमा चिनीको स्तर अनुगमन गर्ने:
• रगतमा चिनीको मात्रा नियमित रूपमा जाँच गर्ने।
•निरन्तर ग्लुकोज मनिटर को उपयोगले वास्तविक-समय जानकारी प्रदान गर्छ, जसले यथार्थ परक जानकारी दिन्छ।
५. बलियो समर्थन प्रणाली निर्माण गर्ने:
• परिवार र साथीहरूलाई शिक्षित गरेर समर्थन प्रदान गर्ने।
• व्यक्तिगत हेरचाह योजना बनाउने डाक्टर, आहारविद् र मधुमेह शिक्षकहरूसँग परामर्श गर्ने।
६. राम्रो निद्राको ध्यान दिने:
• आरामदायी निद्रा वातावरण र नियमित निद्रा तालिका बनाउने।
• बेड टाइममा स्क्रिन प्रयोग सीमित गर्ने।
माथि उल्लेखित कुराहरूमा ध्यान दिदा हामीले सम्रग रूपमा ग्लाइसेमिक खुसी प्राप्त गर्न सक्छौ।
ग्लाइसेमिक खुसी मधुमेह हेरचाहमा समग्र र बिरामी-केन्द्रित दृष्टिकोण हो। प्रविधिको विकाससँगै, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई), पहिरनयोग्य उपकरण र व्यक्तिगत औषधिले मधुमेह व्यवस्थापनलाई थप प्रभावकारी बनाउन सक्छ। ग्लाइसेमिक खुसी प्राप्त गर्नु केवल रगतमा चिनीको मात्रा नियन्त्रण गर्नु होइन, यो जीवनलाई सन्तुलित र समृद्ध बनाउने नयाँ तरिका हो।
