गर्भधारणपूर्वको परामर्श भनेको स्वास्थ्य सेवा प्रदायकसँगको भेटघाट र सल्लाह लिनु हो। जुन भविष्यको गर्भावस्थाको योजना बनाउन प्रयोग गरिन्छ। यसमा तपाईंको पारिवारिक मेडिकल हिस्ट्री, जोखिमका सम्भावना, चिकित्सकीय अवस्था र जीवनशैलीलगाएत विषयमा छलफल गरिन्छ। यो सल्लाह योजनावद्ध र स्वस्थ गर्भावस्थाको लागि एक महत्वपूर्ण पाटो हो। कुनै पनि दम्पतीलाई गर्भ रहनुपूर्व नै गर्भ अवधि, गर्भावस्थामा खराब स्वास्थ्य तथा आचरणका कारण हुने समस्या बारे जानकारी लिनु बुद्धिमानी हुन्छ। यो नै गर्भधारणपूर्वको परामर्श हो।
गर्भवती हुनुअघि आफ्नो स्वास्थ्यको हेरचाह गर्नाले गर्भावस्थाको लागि तयारी गर्न मद्दत गर्दछl गर्भधारणपूर्वको परामर्श (प्रिकन्सेप्सन काउन्सिलिङ) भनेको स्वास्थ्य सेवा प्रदायकसँगको परामर्श हो, जहाँ गर्भावस्थाका धेरै पक्षहरूमा छलफल हुन्छ र स्वस्थ गर्भावस्थाको लागि योजना बनाउन सहयोग पुग्छ। विशेषगरी महिना नपुग्दै बच्चा जन्मेमा/ गर्भ खेर गएमा, पहिलेको बच्चामा जन्म-जात मुटु, मिर्गौला वा कुनै समस्या देखिएमा वा पहिलेको गर्भावस्थामा मधुमेह, उच्च रक्तचाप भएमा गर्भाधारणपूर्वको परामर्शको विशेष महत्व हुन्छl यो अपोइन्टमेन्ट गर्भवती हुने प्रयास सुरु गर्नुभन्दा कम्तिमा तीन महिनाअघि तय गर्नुपर्छ।
पारिवारिक मेडिकल हिस्ट्री: श्रीमान् र श्रीमतीको पारिवारिक मेडिकल हिस्ट्रीमा कुनै पनि आनुवंशिक अवस्था वा विकारहरूको बारेमा छलफल गर्नसक्छ जुन बच्चामा देखिन सक्ने सम्भावना हुन्छ। आमा र बच्चाको उपचार गर्न यसले मद्दत गर्न सक्छ। यो जानकारीले स्वास्थ्य सेवा प्रदायकलाई पनि सहयोग हुन सक्छ। यदि उनीहरूले गर्भावस्थाको समयमा केही अवस्थाहरूको विकासको लागि अतिरिक्त परीक्षणहरू गर्न वा हेर्न आवश्यक छ। डाक्टरसँग साझा गर्नको लागि पारिवारिक मेडिकल हिस्ट्री समावेश हुन सक्छ। जस्तैः
• उच्च रक्तचाप
• मधुमेह
• अन्धोपन
• बहिरोपन
• जातीय-सम्बन्धित रोगहरू (सिकल ट्रेट/सिकल सेल रोग)
सामान्य चिकित्सा मेडिकल हिस्ट्री:
सेवा प्रदायकको लागि गर्भावस्थाअघि स्वास्थ्यको सम्पूर्ण अवस्था हेर्नु महत्त्वपूर्ण छ। अपोइन्टमेन्टको समयमा छलफल गर्न साकिने विषयहरु:
शल्यक्रिया, अस्पताल भर्ना वा विगतमा गरेको रक्त परीक्षण।
कुनै पनि पूर्व-अवस्थित चिकित्सकीय अवस्थाहरू।
यौन संचारित रोग संक्रमणले महिलाको गर्भाधारण गर्ने क्षमतालाई असर गर्न सक्छ। डाक्टरले गर्भाधारण वा गर्भावस्थाको समयमा समस्याहरू निम्त्याउन सक्ने कुनै संक्रमणहरू छैनन् भनी सुनिश्चित गर्न स्वाब कल्चर वा रगत परीक्षण गर्न सक्छन्। सेवा प्रदायकले छलफल गर्न सक्ने विशेष विषयहरू समावेश छन्:
• कुनै पनि अघिल्लो गर्भावस्था
• मेन्स्त्रुअल हिस्ट्री
• गर्भनिरोधक प्रयोग
• कुनै पनि यौन संचारित रोग
• गर्भाशय असामान्यताहरूको कुनै अवस्था
• प्याप स्मियर वा असामान्य प्यापको लागि कुनै पनि उपचार
जीवनशैली: गर्भावस्थाको समयमा स्वस्थ जीवनशैली धेरै महत्त्वपूर्ण छ। यसमा सन्तुलित र पौष्टिक आहार, व्यायाम, र कुनै पनि लागूपदार्थको प्रयोग र धूम्रपान रोक्नका साथै कुनै पनि वातावरणीय वा व्यवसायीक जोखिम समावेश छ।
खोप: गर्भवती हुनुअघि सेवा प्रदायकले खोपबारे अपडेट वा थप खोप दिन आवश्यक हुन सक्छ। यीमध्ये केही खोपहरू दिइने र गर्भवती हुँदा बीचको समयमा चाहिन्छ। डाक्टरसँग भेटघाटमा जाँदा खोप रेकर्ड लैजानुपर्छ।
गर्भधारण पूर्वपरामर्शको समयमा के हुन्छ?
गर्भधारण पूर्व परामर्शको समयमा, सेवा प्रदायकले धेरै परीक्षणहरू गर्न सक्छ। निम्न परीक्षणहरू समावेश हुन सक्छन्:
शारीरिक परीक्षण: सेवा प्रदायकले अपोइन्टमेन्टको समयमा शारीरिक परीक्षण गर्न सक्छ। यो परीक्षणमा श्रीमान् र श्रीमती दूवै जनालाई समावेश गर्न सक्छ। जस्तैः
• मुटु, फोक्सो, स्तन, थाइराइड र पेटको जाँच
• पेल्विक जाँच
• रक्तचाप जाँच
• वजन रेकर्ड
प्रयोगशाला परीक्षणहरू: यी परीक्षणहरू विभिन्न रोग र अवस्थाहरू जाँच गर्न प्रयोग गरिन्छ। प्रयोगशाला परीक्षणहरू समावेश हुन सक्छ:
• रुबेला परीक्षण
• हेपाटाइटिस परीक्षण
• सीबीसी (CBC)
• प्याप स्मियर
• मधुमेह स्क्रीनिंग
• थाइरोइड समस्याहरूको लागि परीक्षण
• एचआईभी परीक्षण
यसमा कस्ता प्रकारका परीक्षणहरू गर्नेछौं?
डाक्टरले तपाईं र तपाईंको पार्टनर दुवैलाई गर्भधारण गर्नुअघि आनुवंशिक परामर्शको माध्यमबाट जान सुझाव दिन सक्छ। विशेषगरी यदि तपाईंसँग केही आनुवंशिक अवस्थाहरूको पारिवारिक हिस्ट्री छ भने। यो प्रक्रियाले तपाईको स्वास्थ्य हेरचाह टोलीलाई धेरै जानकारी प्रदान गर्नेछ। जुन गर्भावस्थाको समयमा उपयोगी हुन सक्छ। आनुवंशिक परामर्शले केही जोखिमका कारकहरूलाई पनि चिनाउन सक्छ जुन डाक्टरले तपाईंसँग छलफल गर्न र योजना बनाउन सक्षम हुनेछ। जस्तैः सिकल ट्रेट/सिकल सेल रोगजस्ता केही अवस्थाहरूको लागि पनि परीक्षण गर्न सकिन्छl यी रोगहरु बच्चामा देखिने सम्भावना हुन्छ।
गर्भधारण पूर्वपरामर्श अपोइन्टमेन्टपछि के हुन्छ?
अपोइन्टमेन्टपछि धेरै सकरत्मक सुझावहरू आउँछ। यी जीवनशैली परिवर्तन र स्वास्थ्य सेवा सुझावहरूको मिश्रण हुन सक्छ। जस्तै:
• वजन घटाउने
• धूम्रपान वा मद्यपान त्याग्ने
• गर्भावस्थाको लागि हानिकारक हुन सक्ने औषधिहरू नलिने (औषधि सुरु वा बन्द गर्नुअघि सधैं आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस्)
• सिफारिस गरिएका भिटामिनहरू लिने
• अतिरिक्त तनावबाट बच्ने उपायहरु
• गर्भवती हुनुअघि स्वास्थ्य समस्याहरूको लागि विशेषज्ञहरूको सुझाब
गर्भावस्थामा, महिलाहरूले नियमित व्यायाम (प्रतिहप्ता कम्तिमा तीन देखि पाँच पटक)
जारी राख्न सक्छन्। गर्भवती महिलाहरूले थकित हुँदा व्यायाम गर्न बन्द गर्नुपर्छ र थकानको लागि व्यायाम गर्नुहुँदैन। हाइड्रेटेड रहन पनि धेरै महत्त्वपूर्ण हून्छ। साथै, स्वस्थ खानाको राम्रो आहार धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। गर्भावस्थाको समयमा राम्रो पोषण बच्चाको विकासको लागि आवश्यक हुन्छ। गर्भावस्थाको समयमा, गर्भावस्थाअघि भन्दा प्रतिदिन लगभग ३०० बढी क्यालोरीहरू उपभोग गर्न आवश्यक छl गर्भवती हुनुअघि एक पौष्टिक आहार स्थापना गर्नाले सबै तीन त्रैमासिकहरूमा राम्रो खाने बानीहरू कायम राख्न मद्दत गर्न सक्छ।
(डा गुप्ता परोपकार प्रसूति तथा स्त्रीरोग अस्पताल,थापाथलीमा कार्यरत छन्।)
