रक्तचाप भनेको तपाईंको धमनीका भित्ताहरूमा देखिने रगतको चाप हो। धमनीहरूले तपाईंको हृदयबाट रगतलाई तपाईंको शरीरका अन्य भागहरूमा लैजान्छ।
रक्तचाप सामान्यतया दिनभर बढ्छ र घट्छ, तर यसले तपाईंको मुटुलाई हानी पुर्याउन सक्छ र यदि यो लामो समयसम्म उच्च रह्यो भने स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। उच्च रक्तचाप, जसलाई उच्च रक्तचाप पनि भनिन्छ।
हालसम्मको उपलब्ध अनुसन्धान अनुसार नेपालमा मिर्गौला फेल हुने प्रमुख कारणको रुपमा अनियन्त्रित उच्च रक्तचाप नै देखिन्छ तर संसारभरीको अवस्था हेर्दा यो मधुमेहपछिको दोस्रो प्रमुख कारण मानिन्छ। गम्भीर उच्च रक्तचापले अपेक्षाकृत छोटो अवधिमा मृगौलाको कार्यलाई हानि पुर्याउन सक्छ। उच्च रक्तचापको हल्का प्रकारले पनि धेरै वर्षसम्म मृगौलालाई हानि पुर्याउन सक्छ।
रक्तचाप सम्बन्धी केही तथ्यहरु
रक्तचाप मापन गर्दा शीर्ष देखिने संख्यालाई सिस्टोलिक प्रेसर भनिन्छ। यसले मुटु पम्प गर्दा धमनीको पर्खालमा रगतको चाप नाप्छ। तल्लो संख्यालाई डायस्टोलिक प्रेसर भनिन्छ। यसले मुटुको धड्कनको बीचमा हुने रगतको चाप देखाउछ। दुबै नम्बरहरू महत्त्वपूर्ण छन् र नियन्त्रण गर्न आवश्यक छ।
सन् २०१७ मा, अमेरिकन कलेज अफ कार्डियोलोजी र अमेरिकन हार्ट एसोसिएसनले उच्च रक्तचाप व्यवस्थापनको लागि नयाँ दिशानिर्देशहरू प्रकाशित गर्यो र उच्च रक्तचापलाई १३०/८० वा माथिको रक्तचापको रूपमा परिभाषित गरिएको छ । रक्तचाप १४०/९० एमएम एचजीमा वा माथि को अवस्था लाइ स्टेज २ उच्च रक्तचाप परिभाषित गरिएको छ।
हाल सम्मको उपलब्ध डाटा अनुसार ७ वयस्क मानिसहरू मध्ये १ भन्दा बढी मानिसहरूलाई क्रोनिक मिर्गौला रोग हुन सक्छ।
उच्च रक्तचाप भएका लगभग ५ मध्ये १ वयस्क (२०%) मा क्रोनिक मृगौला रोग हुन सक्छ, अफ्रिकन अमेरिकन मा लगभग ३५ प्रतिशत मानिसहरुमा देखिएको कुरा अनुसन्धानले देखाएको छ। यी संख्याहरू रङका समुदायहरूमा उच्च रक्तचापको बढ्दो दरहरूको लागि केही गैर-चिकित्सा कारणहरू छन् र प्रतिबिम्बित गर्दछ। जसमा उनीहरु बस्ने र काम गर्ने ठाउँ, उनीहरूले शेवन गर्ने खानेकुराहरू, उनीहरूले कति व्यायाम गर्छन् आदि इत्यादि पर्छन्।
संयुक्त राज्य अमेरिकामा भएको एउटा अध्ययनले यहाँ लगभग आधा वयस्कहरूमा (१०८ मिलियन वा जनसंख्याको ४५ प्रतिशत) उच्च रक्तचाप देखा परेको पाइएको छ। उच्च रक्तचाप (२४ प्रतिशत) भएका प्रत्येक ४ जनामध्ये १ जना मात्र आफ्नो अवस्था नियन्त्रणमा छन् । यो विश्व स्वास्थ्य संगठनको लागि गम्भीर चुनौती को विषय हो।
उच्च रक्तचापले मिर्गौला बिग्रन्छ
उच्च रक्तचापले तपाईंको मिर्गौलाका रक्त नलीहरूलाई साँघुरो बनाउन सक्छ, जसले रक्त प्रवाहलाई कम गर्छ र मिर्गौलालाई राम्रोसँग काम गर्नबाट रोक्छ। जब यो हुन्छ, मिर्गौलाले तपाईंको शरीरबाट सबै फोहोर र अतिरिक्त तरल पदार्थ हटाउन सक्षम हुँदैन। रक्तनलीहरूमा अतिरिक्त तरल पदार्थले तपाईंको रक्तचापलाई अझ बढी बढाउन सक्छ, खतरनाक चक्र सिर्जना गर्न सक्छ, र मिर्गौला विफलताको कारण थप क्षति पुर्याउँछ।
उच्च रक्तचाप र सीकेडीको प्रारम्भिक चरणहरूमा सामान्यतया कुनै पनि शारीरिक लक्षणहरू देखा पर्दैनन्, जुन नियमित रक्तचाप जाँच गराउनु महत्त्वपूर्ण कारण हो। स्वस्थ आहार सेवन गर्न र उच्च रक्तचापको लागि औषधि सेवनले सीकेडीलाई खराब हुनबाट जोगाउन सक्छ र हृदय रोग जस्ता अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू रोक्न सक्छ।
