जाडो मौसम सुरु भएसँगै वातावरण चिसो, सुख्खा र स्वास्थ्यका लागि चुनौतीपूर्ण बन्छ। यस मौसममा विशेषगरी शिशु तथा साना बच्चाहरू बढी जोखिममा पर्छन्। बच्चाको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पूर्ण रूपमा विकास भइसकेको हुँदैन, जसका कारण उनीहरू रुघाखोकी, निमोनिया, ज्वरो, छालाको समस्या जस्ता विभिन्न रोगहरूको सिकार हुन सक्छन्। त्यसैले जाडो मौसममा बच्चालाई सुरक्षित राख्न अभिभावकले विशेष सावधानी अपनाउनु अत्यन्त आवश्यक हुन्छ।
१. न्यानो कपडाको सही प्रयोग
जाडोमा बच्चालाई न्यानो राख्नु सबैभन्दा पहिलो र महत्वपूर्ण उपाय हो। बच्चालाई एकैचोटि धेरै बाक्ला कपडा लगाउनु भन्दा तह–तहमा कपडा लगाउनु उपयुक्त हुन्छ। यसले शरीरको तापक्रम सन्तुलनमा राख्न मद्दत गर्छ। ऊन वा फ्लिसका कपडा, टोपी, कान ढाक्ने क्याप, मोजा र पञ्जा प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ। टाउको र खुट्टा राम्रोसँग ढाकिएन भने बच्चालाई चिसो चाँडै लाग्न सक्छ।
२. बच्चाको कोठा न्यानो र सुरक्षित राख्ने
बच्चा बस्ने कोठा हावाहुरी नछिर्ने, सफा र न्यानो हुनुपर्छ। झ्यालढोका राम्रोसँग बन्द गरेर चिसो हावा प्रवेश गर्न नदिनुपर्छ। यदि हिटर प्रयोग गर्नुपरेमा अत्यधिक तातो नबनाई सन्तुलित तापक्रम कायम गर्नुपर्छ। कोठामा धुवाँ वा धुलो जम्न नदिने व्यवस्था पनि आवश्यक छ, किनकि यसले बच्चाको श्वासप्रश्वासमा समस्या ल्याउन सक्छ।
३. नुहाउने क्रममा विशेष ध्यान
जाडो मौसममा बच्चालाई नुहाउँदा समय र पानीको तापक्रममा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। बिहान सबेरै वा धेरै चिसो बेला नुहाउनु उपयुक्त हुँदैन। हल्का न्यानो पानी प्रयोग गरी छोटो समयमा नुहाइदिनु राम्रो हुन्छ। नुहाएपछि तुरुन्तै शरीर पुछेर न्यानो कपडा लगाइदिनु अत्यन्त आवश्यक छ।
४. छालाको सुरक्षा
जाडो मौसममा हावा सुख्खा हुने भएकाले बच्चाको छाला सुख्खा हुने, चिलाउने वा फुट्ने समस्या देखिन सक्छ। यसबाट बच्न बच्चाको छालामा नियमित रूपमा बेबी लोशन, मोइस्चराइजर वा तेल लगाउनु पर्छ। नुहाइसकेपछि र सुत्नुअघि हल्का मालिस गर्दा छाला नरम रहन्छ र रक्तसञ्चार पनि राम्रो हुन्छ।
५. पोषणयुक्त र न्यानो आहार
नवजात शिशुका लागि आमाको दूध सबैभन्दा उत्तम आहार हो। आमाको दूधले बच्चालाई आवश्यक पोषणका साथै रोगसँग लड्ने शक्ति प्रदान गर्छ। ठूला बच्चाहरूलाई जाडोमा न्यानो र पोषणयुक्त खाना जस्तै दलिया, खिचडी, सुप, सागसब्जी, दूध, फलफूल दिनु उपयुक्त हुन्छ। धेरै चिसो खानेकुरा वा फ्रिजका सामग्री बच्चालाई दिनु हुँदैन।
६. रुघाखोकी र निमोनियाबाट बच्ने उपाय
जाडो मौसममा रुघाखोकी र निमोनिया हुने सम्भावना बढी हुन्छ। बच्चालाई चिसो हावा, धुलो र धुवाँबाट टाढा राख्नु पर्छ। रुघाखोकी लागेको व्यक्तिसँग बच्चाको सम्पर्क कम गराउनु राम्रो हुन्छ। बच्चालाई बाहिर लैजाँदा मुख र नाक ढाक्ने व्यवस्था मिलाउनु पनि लाभदायक हुन्छ।
७. ज्वरो आएमा बेवास्ता नगर्ने
जाडो मौसममा बच्चालाई ज्वरो आउन सक्छ, जुन कहिलेकाहीँ गम्भीर रोगको संकेत पनि हुन सक्छ। बच्चालाई ज्वरो आएमा घरेलु उपायमै सीमित नरही चिकित्सकको सल्लाह लिनु आवश्यक हुन्छ। समयमै उपचार गरेमा ठूलो समस्याबाट बच्न सकिन्छ।
८. सरसफाइ र हात धुने बानी
संक्रमणबाट बच्न सरसफाइ अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। बच्चाको हात, मुख र प्रयोग गर्ने सामग्री सफा राख्नुपर्छ। बच्चालाई नियमित रूपमा साबुन पानीले हात धुन सिकाउनु संक्रमणबाट बच्ने प्रभावकारी उपाय हो।
९. घाम ताप्ने बानी
जाडो मौसममा बिहानको हल्का घाम बच्चाका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। घामले शरीर न्यानो राख्नुका साथै भिटामिन ‘डी’ प्राप्त गर्न मद्दत गर्छ, जसले हड्डी बलियो बनाउँछ। तर धेरै चिसो हावा चलेको बेला बाहिर लैजानु हुँदैन।
१०. सुत्ने व्यवस्था सुरक्षित बनाउने
बच्चाको ओछ्यान सफा, सुक्खा र न्यानो हुनुपर्छ। बाक्लो ओढ्ने प्रयोग गर्दा बच्चाको मुख नछोपिने गरी ध्यान दिनु पर्छ। नवजात शिशुका लागि अत्यधिक ओढ्ने र तकिया प्रयोग गर्नु सुरक्षित हुँदैन।
