हामीले समय-समयमा विषाक्त घरेलु मदिरा सेवनबाट मृत्यु भएको दुःखद् समाचार सुन्दै आइरहेका छौं। अघिल्लो साल धनुषामा २१ जना, महोत्तरीमा १२ जना र हालसालै बागलुङमा विषाक्त मदिराबाट चारजनाको मृत्यु भएको छ।
यो तथ्यांकले विषाक्त मदिरा प्रयोगको समस्या बढिरहेको देखाउँछ। यो विषाक्त घरेलु मदिरामा मिथनलको प्रयोग हुनसक्ने सम्भावना बढी देखिन्छ। मृत्यु भएका व्यक्तिहरूको भिसेरा परीक्षणको रिपोर्ट आएपछि मात्र यकीन भन्न सकिन्छ।
के हो विषाक्त मदिरा?
अखाद्यवस्तु मिसाएर बनाइने मदिरा जसमा प्रायः उत्पादकहरूले मदिरालाई कडा बनाउन मिथनलको प्रयोग गर्दछन्। मिथनल सेवन गरेपछि यसले शरीरमा विषाक्त रसायन परिवर्तन गरी आँखाको ज्योती गुम्ने, शरीररका महत्त्वपूर्ण अंगहरूमा नोक्सान पुर्याउने र विशेषगरी श्वास-प्रश्वासमा समस्या निम्त्याएर मृत्यु हुने गर्दछ। मिथनलको सेवन गरेको १२ देखि २४ घण्टापछि छाती दुख्ने, पेट दुख्ने, वान्ता हुन समस्या देखिन्छ।
उपचार
विषाक्त व्यक्तिको ज्यान बचाउनका लागि यथा सम्भव चाँडै अस्पताल लैजानुपर्दछ। जति चाँडो अस्पतालमा उपचार गर्यो त्यति बिरामीको बाँच्ने सम्भावना बढ्दछ। यसको उपचारका लागि विशेषगरी मिथनलको रसायनिक परिवर्तनको रोक लगाउने र उपयुक्त एन्टिडोट (Ethanol or Fomepizole) प्रयोगका साथै अन्य सहयोगी उपचार गर्नुपर्दछ। उपयुक्त एन्टिडोट प्रयोग गर्नाले धेरैको ज्यान बचाउन सकिन्छ।
नेपालमा पर्याप्त मात्रामा Fomepizole शुलभ दरमा उपलब्ध हुन जरुरी देखिन्छ।
रोकथाम र व्यवस्थापन
व्यक्तिगत र सम्बन्धित निकायले विषादीयुक्त मदिराको रोकथाम र व्यवस्थापनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्दछ। व्यक्तिगत भूमिकामा अवैध रूपमा यसको उत्पादन र किनबेच गर्न रोक लगाउने, लेबल नगरिएको मदिराको सेवन नगर्ने, यदि, सेवन गरिएको मदिरामाथि शंका लागेमा अथवा स्वास्थ्यमा समस्या आउनेबित्तिकै नजिकैको अस्पतालमा जाने।
सम्बन्धित निकायले समय-समयमा नियमन गरी विषाक्त मदिराको उत्पादन बिक्री वितरण र प्रयोगमा कडाइका साथ रोक लगाउनु पर्दछ। विषाक्त मदिराको सेवनबाट स्वास्थ्यमा पर्ने नकारात्मक असरहरूको बारेमा सार्वजनिक स्वास्थ्य अभियान समय समयमा हुनु जरुरी देखिन्छ। यी कदमहरूले विषाक्त मदिराको रोकथाममा सहयोग पुर्याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ।
(डा. घिमिरे त्रिवि शिक्षण अस्पतालका क्लिनिकल फर्माकोलोजिस्ट हुन्।)
