गर्भावस्था महिलाको जीवनको विशेष र संवेदनशील समय हो। यस अवधिमा आमा मात्र होइन, उनको गर्भमा हुर्किँदै गरेको शिशुको स्वास्थ्य र विकास दुवैको लागि उचित आहार र जीवनशैली अत्यन्त महत्त्वपूर्ण हुन्छ। गर्भावस्थामा धेरै महिलाहरूलाई ग्यास्ट्रिक समस्या, पेट फुल्ने, डकार, अपच, वा छातीमा जलन जस्ता समस्या हुने गर्दछ। यस्ता समस्याबाट जोगिनका लागि हरेक २ घण्टामा थोरै-थोरै खाने बानी राख्नु प्रभावकारी उपाय मानिन्छ।
१. गर्भावस्थामा ग्यास्ट्रिक समस्या किन हुन्छ?
गर्भावस्थामा महिलाको शरीरमा धेरै हर्मोनल परिवर्तन हुन्छ। विशेषगरी प्रोजेस्टेरोन हर्मोनको मात्रा बढ्दा पाचन प्रक्रियामा केही ढिलाइ हुन्छ। यसका कारण पेटमा खानेकुरा लामो समय रहन्छ र ग्यास बन्ने सम्भावना बढ्छ। साथै, बच्चाको वृद्धि हुँदै जाँदा गर्भाशय ठूलो भएर पेटको भागमा दबाब पर्छ, जसले ग्यास्ट्रिक समस्या, छातीमा जलन र पेट फुल्ने अवस्था ल्याउँछ।
२. बारम्बार खाने बानीको आवश्यकता
धेरै गर्भवती महिलाले दिनमा ३–४ पटक मात्र धेरै मात्रा खाने बानी बनाउँछन्। तर यस्तो गर्दा पेटमा एकैपटक धेरै खाना जाने भएकाले पाचनमा बोझ पर्छ, ग्यास बढी बन्ने र जलन हुने सम्भावना हुन्छ। यदि हरेक २ घण्टामा थोरै–थोरै खाने बानी बसालियो भने:
पाचन प्रक्रिया सहज हुन्छ।
पेटमा खाना लामो समय खाली हुँदैन, जसले एसिडको मात्रा नियन्त्रणमा रहन्छ।
ग्यास, डकार र जलनको समस्या कम हुन्छ।
३. हरेक २ घण्टामा खाने बानीका फाइदाहरू
क) ग्यास्ट्रिक समस्या नियन्त्रण
थोरै-थोरै गरेर बारम्बार खाने गर्दा पेटमा धेरै एसिड बन्न पाउँदैन। लामो समय खाली पेट रहँदा एसिडको मात्रा बढेर पेट जल्ने र ग्यास बन्ने सम्भावना हुन्छ।
ख) पाचन प्रणालीमा सुधार
थोरै मात्रामा बारम्बार खानेकुरा पचाउन सजिलो हुन्छ। यसले पेट र आन्द्रामा अनावश्यक बोझ पर्दैन।
ग) ऊर्जा स्तर स्थिर रहन्छ
गर्भावस्थामा शरीरलाई अतिरिक्त ऊर्जा चाहिन्छ। बारम्बार खाने बानीले रक्तमा ग्लुकोजको मात्रा स्थिर राख्छ, जसले आमा र शिशु दुवैलाई निरन्तर ऊर्जा पुर्याउँछ।
घ) वान्ता र मुटिघट्टी कम हुन्छ
गर्भावस्थाको प्रारम्भिक महिनामा हुने वान्ता वा मर्निङ सिकनर्सको लक्षणलाई पनि बारम्बार खाने बानीले कम गर्न सक्छ।
ङ) पोषण तत्वको राम्रो अवशोषण
थोरै मात्रामा खानेकुरा खाँदा शरीरले आवश्यक पोषण तत्व राम्ररी अवशोषण गर्न सक्छ, जुन बच्चाको विकासका लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
४. के-के खान उपयुक्त हुन्छ?
हरेक २ घण्टामा खाने बानी बसाल्दा खानपानमा सन्तुलन आवश्यक हुन्छ। केही उपयुक्त खानेकुराहरू:
फलफूल: स्याउ, केरा, पपैया, अंगुर, सुन्तला
सागसब्जी: उब्जिएका वा हल्का पकाएका हरियो साग, गाजर, काक्रो
संपूर्ण अन्न: गहुँको रोटी, ओट्स, ब्राउन राइस
दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थ: दूध, दही, चीज
नट्स तथा बियाँ: बादाम, अखरोट, चिया चम्चा बराबर अलसीको बियाँ
प्रोटिनयुक्त खाना: अण्डा, माछा, दाल, चना
५. के-कस्ता खानेकुरा कम गर्नु राम्रो हुन्छ?
ग्यास्ट्रिक समस्या कम गर्न गर्भावस्थामा यी खानेकुराबाट टाढा रहनुपर्छ:
अत्यधिक मसालेदार र तेलयुक्त खाना
चकलेट र कफी (क्याफिनयुक्त)
कार्बोनेटेड ड्रिङ्क्स (कोक, पेप्सी आदि)
धेरै अमिलो खानेकुरा
राति सुत्नुअघि भारी खाना
६. खाने बानी बसाल्दा ध्यान दिनुपर्ने कुरा
बिहान उठ्नेबित्तिकै हल्का खानेकुरा (बिस्कुट, फलफूल) खानु।
हरेक २ घण्टामा एक कप दूध वा सानो मात्रामा हल्का स्न्याक्स लिनु।
पानी पर्याप्त मात्रामा पिउनु, तर खाना खाइसकेपछि तुरुन्त धेरै पानी नपिउनु।
खाना खाइसकेपछि तुरुन्त सुत्नु वा ढल्किनु नगर्नु।
७. चिकित्सकको सल्लाहको आवश्यकता
यद्यपि हरेक २ घण्टामा खाने बानी अधिकांश गर्भवती महिलाका लागि लाभदायक हुन्छ, तर यदि तपाईंलाई अत्यधिक ग्यास्ट्रिक समस्या, पेट दुखाइ, वान्ता, वा अन्य स्वास्थ्य समस्या छ भने चिकित्सकको सल्लाह लिनु जरुरी हुन्छ।
गर्भावस्थामा हरेक २ घण्टामा थोरै–थोरै खाने बानीले ग्यास्ट्रिक समस्या नियन्त्रण गर्न, पाचन सुधार गर्न, ऊर्जा स्थिर राख्न, र आमा-शिशु दुवैको स्वास्थ्यलाई सुदृढ बनाउन ठूलो भूमिका खेल्छ। यो बानी सरल भए पनि नियमित पालनाले यसको प्रभाव निकै लाभदायक हुन्छ।
