विश्व लुपस दिवसका अवसरमा रातोपुलस्थित नेशनल बाथरोग सेन्टरले विशेष कार्यक्रम आयोजना गरेको छ। लुपस रोगका बारेमा जानकारी दिन आयोजित कार्यक्रममा बिरामीको जिज्ञासालाई समाधान समेत गरिएको छ। सेन्टरमा कार्यरत डाक्टररुहले दिएको जानकारी अनुसार लुपस रोग महिलालाई पुरुषको तुलनामा ९ गुणा बढी लाग्ने गर्छ । सेन्टरमा कार्यरत बाथरोग विशेषज्ञ डा बिनित बैद्य र डा श्वेता नकर्मीले लुपसका बारेमा दिएको जानकारी यस्तो छ :
के हो लुपस ?
लुपस एक प्रकारको अटोईम्युन डिजिज हो । हाम्रो शरीरको रोग निरोधक शक्तिले शरीरलाई हानि गर्ने किटाणु र खराव कोषलाई नष्ट गर्दछ । अटोईम्युन डिजिज भन्नाले शरीरको रोग निरोधक शक्तिले जव आफ्नै शरीरको स्वस्थ कोषलाई असर गर्न थाल्छ त्यस बेलामा अटोईम्युन डिजिज सुरु हुन थाल्छ । यो विषेश गरि युवा अवस्थामा तथा महिलाहरुमा सुरु भई लामो समयमसम्म रहने दिर्घकालिन रोग हो । यो रोग महिलालाई पुरुषको तुलनामा ९ गुणा बढी हुने गर्दछ ।
लक्षणहरुः
- बंशाणुगत लक्षणहरु जस्तै ज्वरो, अल्क्षिपना, कमजोर, तौल घट्ने ।
- हात र्जोनी दुख्ने ।
- छालामा असर गर्ने जस्तै पुतली आकारको मुखमा दाग आउने, चिलाउने, खटिरा आउने, सुर्यको प्रकाशमा बाहिर निस्कन गाह्रो हुने, केश झर्ने ।
- मृगौला सुन्निने ।
- रक्त कोसिका हरुको कमी हुने, परिपक्व र स्वस्थ्य रक्त कोषिकाहरु नष्ट हुदैँ जाने ।
- नसा सम्बन्धित रोग लाग्ने जस्तैः टाउको दुख्ने, धेरै सोचाईमा पर्ने, केही कुराको निर्णय छिटो लिन नसक्नु, छारे रोग लाग्ने, बानी परिबतर्न भइरहेने वा चाडै (घरीघरी) रिस उठने ।
- आँखामा असर गर्ने सुख्खा आँखा, रातो आँखा ।
- मुटु रोग लाग्ने जस्तै छाति दुख्ने, मुटुको बाहिरि भागमा असामान्य रुपमा पानी वा तरल पदार्थ जम्मा हुने, हृदयघात हुने।
- फोक्सोमा पानी जम्ने ।
कसरी रोग पक्ता लगाउने
यो रोग उपचारको लागि वाथरोगमा दक्षता हासिल गरेका वाथ रोग विषेयज्ञद्धारा लक्षणको आधारमा निम्न परिक्षणको मदतले रोगको अवस्था पहिचान गर्न सकिन्छ ।
१. रगत जाँच
२. पिशाबको जाँच
३. छातिको एक्सरे
४. मुटुकोे इको
५. मृर्गौला जाँच
उपचार पद्धति
यो रोगको उपचार व्यक्तिअनुसार उपचार फरक फरक हुन सक्छ । यो रोगले कुन कुन अंगलाई असर गर्छ भन्ने थाहा हुदैन र जुन अंगलाई असर गर्छ त्यहीअनुसार रोगको उपचार गरिन्छ । यस रोगमा प्रायजसो बिरामीलाई हाइड्रोक्साइक्लोरोक्वाइन वा क्लोरोक्वाइन नामक औषधी प्रयोग गर्ने गरिन्छ । लुपसका बिरामीहरु जसको मुटु, कलेजो, मृगौला र नशाहरुमा असर गरिएको अवस्थामा ग्लुकोकोरटिसोइड्स र अन्य ईम्युन सप्ररेसिभ औषधीहद्वारा उपचार गरिन्छ ।
सन्तुलित भोजन
यो रोग लागेका बिरामीले कुनै प्रकारको बिषेश भोजन खान जरुरी छैन । तर सन्तुलित भोजनका लागि निम्न कुराहरुमा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।
- बिरामीले चिल्लो कम भएको खाना, फलफूल, हरियो सागपात, तरकारी, रङ नहालिएको खैरो चामल र थोरै मात्रामा माछामासु खानुपर्दछ ।
- नुन कम मात्रामा खाने ।
- कोलेस्टेरोल पनि रहेका बिरामीले कम चिल्लो पदार्थ भएको खाना खाने ।
- क्याल्सियम र भिटामिन डी, स्टोराईड औषधी खाने बिरामीमा दिनु पर्दछ ।
बिरामीले ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु
- यो रोग लागेको बिरामीहरु घामको किरणबाट बच्नुपर्दछ । यसका लागी छाता, लोसन वा घामबाट बच्ने क्रिम क्उा श्रघण् भन्दा बढीको लगाउने, लामो कपडा वा घाम छेक्ने गरी लगाउने ।
- बिरामीले सक्रिय जीवनको लागि नियमित व्यायाम गर्नु पर्दछ ।
- यो रोग लागेको ब्यक्तीलाई निमोनिया र फलु भ्याक्सिन लगाउनुपर्दछ ।
- यो रोग लागेका धेरैजसो गर्भवती महिलामा गर्भपतन हुने गर्दछ । शरीरमा एन्टीफोसफोलिपिड नामक प्रोटिनको मात्रा बढी भएमा गर्भपतन हुने बढी जोखिम हुन्छ । गर्भपति हुनु अघि चिकित्सको सल्लाह लिनु पर्दछ । लुपस रोग नियन्त्रणमा आएको ६ महिनापछि मात्र गर्भवती हुने सल्लाह दिईन्छ । गर्भवती अवस्थामा नियमित जाँच गराईराख्नु पर्दछ र अन्य औषधी पनि नियमित खाने गर्नु पर्दछ ।
- नियमित जाँचको समय ब्यक्ती अनुसार फरक पर्दछ । रोग साधारण भएमा डाक्टरलाइ तिन देखी छ महिनामा भेट्नु पर्दछ । रोग नियन्त्रण नभएमा डाक्टरको सल्लाह अनुसार अनिवार्य जाँच गराउनु पर्दछ ।
लुपस रोगीका लागि सन्देश
१. लुपस एक खतरनाक रोग हो । यसको सही पहिचान गर्ने र समयमा उपचार गर्न जरुरी हुन्छ । जति चाँडो उपचार शुरु गरियो त्यति नै छिटो अङ्ग बचाउन सकिन्छ ।
२. लुपसको उपचार लक्षण शुरु भएको ३ महिनाबाट १ वर्षभित्र गरिएमा यसबाट हुने नकारात्मक असरलाई न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ ।
