अनोक त्यस्तो व्यक्ति थियो, जसले जुनसुकै कोठामा पसे पनि वातावरण उज्यालो बनाउन सक्थ्यो। २७ वर्षको उमेरमा, ऊ आफ्नो लोभलाग्दो हाँसो, चनाखो बुद्धि, र त्यस्तो हँस्यौली स्वभावका लागि परिचित थियो, जसले जोसुकैलाई मुस्कान ल्याइदिन्थ्यो। उसका साथीहरूले सधैं भन्थे— ऊ हरेक जमघटको आत्मा थियो, सबैलाई जोड्ने कडी। कलेजमा, सल्लाह, रमाइलो, वा केवल राम्रो समय बिताउन मानिसहरू उसकै नजिक जान्थे। ऊ सामाजिक रूपमा सक्रिय र सबैको प्रिय थियो।
तर एक बिहान संसारले एउटा स्तब्ध पार्ने समाचार पढ्न पुग्यो— '२७ वर्षीय युवकले आत्महत्या गरे।' समाचारमा उल्लेखित नाम थियो अनोक। उसका साथीहरू र परिवारका लागि यो अविश्वसनीय थियो। जीवन्त, हँसमुख र ऊर्जावान व्यक्तिले यस्तो कठोर कदम कसरी उठायो? सबै स्तब्ध थिए, बुझ्नै सकिरहेका थिएनन्।
प्रहरीले पुष्टि गर्यो— यो आत्महत्या थियो। अनोकको हातले लेखिएको एउटा सानो तर डरलाग्दो नोट भेटियो— 'अब म नक्कल गर्न सक्दिन।' यी छ शब्दहरूले जोकोहीको मन कम्पायो। बाहिरबाट हँसिलो देखिने, मायालु साथीहरूसँग घेरिएको, उज्ज्वल भविष्य भएको केटो भित्रभित्रै यति ठूलो पीडा सहिरहेको थियो भन्ने कसैले कल्पना गरेको थिएन।
अनोकका साथीहरूले उसको सम्झनाहरू खोतल्न थाले। हाँसो र रमाइलो त याद आयो नै, तर कहिलेकाहीँ उसको मुस्कान जबरजस्ती जस्तो लाग्थ्यो, वा ऊ चुपचाप भइदिँदा केही भन्न खोजेजस्तो देखिन्थ्यो। संकेतहरू त थिए, तर ऊ यति सफाइसँग आफ्नो दुखाइ लुकाउन सफल भएको थियो कि कसैले त्यतातिर ध्यानै दिएन।
उसको परिवार पूर्ण रूपमा टुट्यो। अनोक नै परिवारको भरपर्दो सदस्य थियो, आमाबाबुको गर्वको कारण, जस्तोसुकै समस्या हल गर्न सक्ने भाइ। अब तिनीहरू आफैंलाई प्रश्न गरिरहेका थिए— 'हामीले कहाँ गल्ती गर्यौं?' उसले छोडेको नोटले कुनै स्पष्टीकरण दिएन, केवल उसको असहनीय पीडाको झल्को मात्र दियो।
डिप्रेशन: एउटा गम्भीर स्वास्थ्य संकट
डिप्रेशन (तनाव) आजको विश्वव्यापी समस्या हो। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, सन् २०२३ मा संसारभर करिब ५ प्रतिशत वयस्क डिप्रेशनबाट प्रभावित थिए। महिलाहरूमा यसको असर बढी देखिए पनि, यो कुनै पनि उमेर, वर्ग वा समुदायका व्यक्तिलाई पर्न सक्छ। अझ भयावह कुरा के छ भने, डिप्रेशन नै आत्महत्याको प्रमुख कारणमध्ये एक हो।
नेपाल पनि यो समस्याबाट अछुतो छैन। सन् २०२२ को नेपाल जनसंख्या तथा स्वास्थ्य सर्वेक्षण अनुसार, नेपालको ४ प्रतिशत जनसंख्याले डिप्रेशनको समस्या भोगिरहेका छन्। यसले देखाउँछ कि नेपालमा मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरू, सचेतना र सहयोग प्रणालीहरू आवश्यक छन्। मानसिक स्वास्थ्यबारे खुलेर कुरा गर्नु, सहयोग खोज्न प्रोत्साहित गर्नु, र समाजलाई अझै दयालु बनाउनु अत्यन्त जरुरी छ।
युवाहरूमा डिप्रेशन र आत्महत्या: एउटा मौन संकट
युवाहरूमा डिप्रेशन र आत्महत्या बढ्दो समस्या हो, जुन प्रायः अन्तिम समयमा मात्र देखिन्छ। धेरै युवाहरू दुःख, निराशा, र एक्लोपन अनुभव गर्छन्, तर बाहिर मुस्कान देखाएर वास्तविक पीडा लुकाउँछन्। यदि सही समयमा सहयोग नपाए, यो असह्य बोझले उनीहरूलाई आत्महत्यासम्म पुर्याउन सक्छ।
शैक्षिक दबाब, सम्बन्धका समस्या, आर्थिक संघर्ष, र सामाजिक अपेक्षाहरूले युवाहरूलाई बढी संवेदनशील बनाउँछ। सामाजिक सञ्जालले यो समस्या झन् बढाइदिन्छ। अरूको 'सम्पूर्ण' जीवन देखेर आफ्नो जीवनको तुलना गर्दा आत्मविश्वास घट्छ, र एक्लोपन अझै गहिरिन्छ। साइबर बुलिङ तथा वास्तविक जीवनमा हुने दुव्र्यवहारले पनि युवाहरूलाई असहाय महसुस गराउँछ।
समाधान: मानसिक स्वास्थ्यबारे खुला छलफल
मानसिक स्वास्थ्यबारे खुलेर कुरा गर्नु, सहानुभूति देखाउनु, र व्यवसायिक परामर्श सेवासम्म पहुँच पुर्याउनु अनिवार्य छ। विद्यालय, कलेज, र समुदायहरूले सुरक्षित वातावरण बनाउनुपर्छ, जहाँ युवाहरू आफ्ना समस्याहरू नडराई खुलस्तसँग शेयर गर्न सकून्।
• मनोसामाजिक परामर्श उपलब्ध गराइनु आवश्यक छ।
• साथी-सहयोगी समूह, सचेतना कार्यक्रम, र मानसिक स्वास्थ्य शिक्षा समावेश गर्नुपर्छ।
• बिहानदेखि साँझसम्म असल साथ दिने परिवार र साथीहरू हुनुपर्छ, जसले परिवर्तन भएको व्यवहार, निराशा, वा एक्लोपनका संकेत चिन्न सकून्।
तिमी एक्लो छैनौ
हरेक संघर्ष गरिरहेकाहरूका लागि: तिमी देखिएको छौ, तिमीलाई माया गरिएको छ, र तिमी कहिल्यै एक्लो छैनौ। अहिले जीवन कठिन लाग्न सक्छ, तर उज्यालो दिनहरू अझै बाँकी छन्।
समयमै सहयोग खोज्नु कमजोरी होइन, बरु सबैभन्दा ठूलो साहस हो। हामी सबै मिलेर मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिने हो भने, हामी अनोकजस्ता प्रिय मानिसहरू गुमाउनु पर्ने छैन। सहयोग गरौं, परिवर्तन ल्याऔं, र जीवनलाई रोजौं।
