ओआरएस अर्थात् ओरल रिहाइड्रेसन सोलुसन एक वैज्ञानिक तरिकाले तयार गरिएको सोल्युसन हो, जसमा पानी, नुन (सोडियम क्लोराइड), चिनी (ग्लुकोज), पोटासियम क्लोराइड जस्ता तत्वहरू मिलाइएका हुन्छन्। यी सबै पदार्थहरूको सन्तुलन यति सही हुन्छ कि शरीरले यसलाई छिटो अवशोषण गर्न सक्छ र शरीरलाई तुरुन्तै ऊर्जा र तरल दिन्छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) र युनिसेफले ओआरएस लाई झाडापखालाबाट हुने बाल मृत्युदर घटाउन मुख्य उपायको रूपमा स्वीकार गरेका छन्। ओआरएस सस्तो, सजिलो र प्रभावकारी माध्यम हो जसले लाखौं मानिसहरूको ज्यान बचाएको छ।
गर्मीको मौसममा ओआरएस (ओरल रिहाइड्रेशन सोल्युसन) का फाइदाहरू
गर्मीको मौसममा शरीरमा पानी र नुनको सन्तुलन बिग्रन सक्ने सम्भावना अत्यधिक हुन्छ। अत्यधिक पसिना, झाडापखाला, बान्ता, वा गर्मीजन्य थकाइका कारण शरीर निर्जलीकरण (dehydration) को शिकार हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा शरीरलाई पुनः ऊर्जा दिने र पानीको कमी पूर्ति गर्न ओआरएस अत्यन्तै उपयोगी हुन्छ।
ओआरएस भनेको पानी, नुन (सोडियम क्लोराइड), चिनी (ग्लुकोज), र केही खनिज तत्वहरूको सन्तुलित मिश्रण हो, जुन शरीरले चाँडो अवशोषण गर्न सक्छ। यो मिश्रणले शरीरमा नुन र पानीको सन्तुलन पुनःस्थापित गर्न सहयोग पुर्याउँछ। यस लेखमा गर्मीको समयमा ओआरएस को महत्त्व, प्रयोगका फाइदाहरू, सावधानीहरू र यसको प्रयोगका तरिकाहरूबारे चर्चा गरिनेछ।
गर्मीको मौसममा ओआरएस किन आवश्यक छ?
गर्मीको मौसममा तापक्रमको अत्यधिक वृद्धिले गर्दा शरीर धेरै पसिना छुटाउँछ। पसिनाको माध्यमबाट मात्र होइन, गर्मीले गर्दा झाडापखाला, पेटको संक्रमण, वा वान्ता हुने सम्भावना पनि बढ्छ। यस्ता अवस्थाहरूमा शरीरबाट पानी, सोडियम, पोटासियम जस्ता आवश्यक इलेक्ट्रोलाइटहरू निस्कन्छन्। यदि यी तत्वहरूको सन्तुलन बिग्रियो भने, शरीर थकित हुन्छ, रक्तचाप घट्छ, मांसपेशीहरू कमजोर हुन्छन् र कहिलेकाहीं बेहोस हुने अवस्था पनि आउन सक्छ।
ओआरएस यी सबै समस्याहरूको समाधान हो। ओआरएस ले:
१. निर्जलीकरण रोक्छ
गर्मीका कारण शरीरमा पानीको मात्रा कम हुँदा ओआरएस खाएर पुनः सन्तुलन कायम गर्न सकिन्छ।
२. उर्जा पुनःस्थापन गर्छ
ओआरएस मा रहेको ग्लुकोज शरीरमा छिटो अवशोषित हुन्छ र तत्काल उर्जा प्रदान गर्छ।
३. रक्तदाब सन्तुलनमा राख्छ
इलेक्ट्रोलाइटहरूको सन्तुलनले रक्तचापलाई स्थिर राख्न सहयोग पुर्याउँछ।
४. थकान र कमजोरी घटाउँछ
गर्मीले आउने थकान, टाउको दुखाइ, र मांसपेशी कमजोरी कम गर्न ओआरएस उपयोगी हुन्छ।
ओआरएस का प्रमुख फाइदाहरू
१. झाडापखालामा राहत
गर्मीको मौसममा पानी दूषित हुने सम्भावना अधिक हुन्छ जसले झाडापखाला ल्याउन सक्छ। यस्तो अवस्थामा ओआरएस प्रयोगले शरीरमा हराएको तरलको पूर्ति गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
२. बान्ता वा खानपानको विकारमा
गर्मीमा खल्बलिएको पेट वा वान्ता हुने अवस्थामा शरीर अत्यधिक निर्जलित हुन्छ। ओआरएस ले ग्यास्ट्रोइन्टेस्टाइनल प्रणालीलाई पुनः ऊर्जा दिन सहयोग गर्छ।
३. बालबालिकामा अधिक उपयोगी
बालबालिकाहरू गर्मी सहन सक्दैनन् र सानो निर्जलीकरणले पनि गम्भीर असर पुर्याउन सक्छ। बालबालिकामा ओआरएस प्रयोग सुरक्षित र प्रभावकारी हुन्छ।
४. खेलकुद गर्ने व्यक्तिहरूमा
खेलकुद गर्नेहरू धेरै पसिना छुटाउँछन्। पानी मात्र पिउनाले इलेक्ट्रोलाइटको पूर्ति हुँदैन। ओआरएस ले द्रुत राहत दिन्छ।
५. वृद्ध तथा बिरामीहरूका लागि
गर्मीमा वृद्ध र बिरामीहरूमा निर्जलीकरणको जोखिम उच्च हुन्छ। यिनीहरूका लागि ओआरएस सजिलो र प्रभावकारी समाधान हो।
ओआरएस बनाउने घरेलु उपाय
ओआरएस बजारमा सजिलै उपलब्ध हुन्छ। तर तत्कालको लागि घरमै पनि सजिलोसँग बनाउन सकिन्छ:
आवश्यक सामग्री:
सफा उम्लाइएको वा फिल्टर गरिएको पानी – १ लिटर
चिनी – ६ चम्चा
नुन – आधा चम्चा
यी सबैलाई राम्रोसँग मिलाएर ओआरएस तयार हुन्छ। यो तरल एकैपटक धेरै नपिउनुहोस्, साना साना सिपहरूमा लगातार पिउँदा बढी लाभ हुन्छ।
प्रयोग गर्दा ध्यान दिनुपर्ने कुरा
ओआरएस को समाधान २४ घण्टाभित्र प्रयोग गरिसक्नुपर्छ।
झाडापखालासँग रगत देखिएमा तुरुन्त डाक्टरको सल्लाह लिनुपर्छ।
ओआरएस ले मात्र सबै समस्याको समाधान गर्दैन। आवश्यक परेमा औषधि पनि लिनुपर्ने हुन सक्छ।
ओआरएस पाउडर कति पानीमा घोल्ने भन्ने कुरा ध्यानपूर्वक पढ्नुपर्छ।
