मानव शरीर प्राकृतिक रूपमा दिनभरि विभिन्न क्रियाकलापहरू, खानपान, मानसिक तनाव, वातावरणीय प्रभाव आदिबाट थकित हुन्छ। रातको समय भनेको शरीरले आफ्नो मर्मत, सफाइ, ऊर्जा पुनःसंरचना तथा विश्राम गर्ने सबैभन्दा उपयुक्त अवधि हो। यस समयमा हामीले खानेकुरा, पिउने चिज, सुत्ने बानी र जीवनशैलीले शरीरको स्वास्थ्यमा ठूलो प्रभाव पार्छ। यस्तै महत्त्वपूर्ण बानीमध्ये एउटा हो, सुत्नुअघि न्यानो पानी पिउने बानी। नेपाली समाजमा पनि निकै पुरानो समयदेखि राति मनतातो पानी पिउने चलन छ, र आधुनिक स्वास्थ्य विज्ञानले पनि यसलाई निकै प्रभावकारी मान्छ।
राति तातो पानी पिउनुले शरीरको पाचन प्रणालीदेखि लिएर मुटु, कलेजो, छाला, निद्रा तथा मस्तिष्कसम्म विभिन्न अंगहरूलाई प्रत्यक्ष लाभ पुर्याउँछ। यहाँ यसका कारणहरू, फाइदाहरू तथा वैज्ञानिक आधारका साथ विस्तृत व्याख्या प्रस्तुत गरिएको छ।
१. पाचन प्रणाली सुधार गर्छ
- रातको समयमा पाचन प्रणाली प्राकृतिक रूपमा सुस्त गतिमा काम गर्छ। यदि हामीले सुत्नु अघि एक गिलास न्यानो पानी पियौँ भने यसले,
- भोजन सजिलै पचाउन मद्दत गर्छ
- पेटमा जम्मा भएको बोसो, एसिड तथा फोहोर पदार्थलाई तल्लो भागतिर सार्न सहयोग गर्छ
- कब्जियत हटाउन मद्दत पुर्याउँछ
- बिहान उठ्दा हल्का, सफा र आराम महसुस हुन्छ
मनतातो पानीले आन्द्रालाई उत्तेजित गरिदिने हुँदा आन्द्राको गतिशीलता राम्रो हुन्छ। जसले मल त्याग सहज बनाउँछ र शरीरमा विषाक्त पदार्थ (टक्सिन) जम्न दिँदैन।
२. छाला सुन्दर, चम्किलो र स्वस्थ हुन्छ
हाम्रो छालाको सौन्दर्य शरीरभित्रको सफाइमा निर्भर हुन्छ। राति मनतातो पानी पिउँदा,
- शरीरको टक्सिन निस्किन्छ
- रगतको प्रवाह सहज हुन्छ
- छालामा नयाँ कोशिकाहरू बन्न मद्दत हुन्छ
- मुहानामा आउने दाना, दाग, खचित्टा कम देखिन्छ
न्यानो पानी एक प्राकृतिक डिटक्स पेय जस्तै हो, जसले छालालाई भित्रैबाट शुद्ध र चम्किलो बनाउँछ।
३. तौल घटाउन मद्दत गर्छ
धेरैले तौल घटाउन विभिन्न उपाय अपनाउँछन्, जिम, डाइट, औषधि आदि। तर मनतातो पानी भने एकदमै सरल तर प्रभावकारी उपाय हो। राति मनतातो पानी पिउँदा,
- पेटमा भएको बोसो बिस्तारै पग्लन सुरु हुन्छ
- मेटाबोलिज्म दर (शरीरले क्यालोरी जलाउने गति) बढ्छ
- पाचन सुधारिन्छ जसले अतिरिक्त फोहोर जम्न दिँदैन
यदि तपाईं तौल कम गर्न चाहनुहुन्छ भने सुत्नुभन्दा ३० मिनेट अगाडि एक गिलास न्यानो पानी पिउने बानी निकै उपयोगी हुन्छ।
४. निद्रा राम्रो हुन्छ
मनतातो पानीले शरीरलाई रिल्याक्स गर्छ। यसले,
- स्नायु तानावट कम गर्छ
- मानसिक तनाव घटाउँछ
- शरीरको तापमान सन्तुलनमा राख्छ
- मस्तिष्कलाई विश्राम दिन मद्दत गर्छ
सुत्नुअघि मनतातो पानी पिउँदा शरीरभित्र हल्का तातोपन पैदा हुन्छ, जसले निद्रालाई प्राकृतिक रूपमा गहिरो र आरामदायी बनाउँछ।
५. रगत परिसंचरण सुधार गर्छ
न्यानो पानीले रगतलाई न्यानो बनाइदिने हुँदा रगतको प्रवाह सजिलो हुन्छ। यसका फाइदाहरू—
- हृदय स्वस्थ रहन्छ
- ब्लड प्रेशर सन्तुलनमा रहन्छ
- शरीरका अंगहरूमा पर्याप्त अक्सिजन पुग्छ
- जोर्नी दुख्ने, मांशपेशी तन्किने समस्यामा राहत
यदि कसैलाई हात–खुट्टा चिसो हुने समस्या छ भने राति न्यानो पानी पिउनु अत्यन्त उपयोगी हुन्छ।
६. फ्लू, कफ–ज्वरो, घाँटी दुखाइमा राहत
मनतातो पानी प्राकृतिक औषधि जस्तै काम गर्छ। यसले,
- नाक बन्द हुँदा सजिलो बनाउँछ
- कफ पगाल्छ
- घाँटी दुखाइ कम गर्छ
- श्वासप्रश्वास प्रणाली खुला राख्छ
राति मनतातो पानी पिउँदा सुक्खा खोकीमा पनि आराम मिल्छ, किनकि यसले घाँटीलाई नरम र नमीयुक्त बनाइदिन्छ।
७. कलेजो र मिर्गौलालाई सफा राख्छ
कलेजो र मिर्गौला शरीरका महत्वपूर्ण अंग हुन्। राति न्यानो पानी पिउँदा,
- टक्सिन हटाउने प्रक्रिया छिटो हुन्छ
- कलेजोको कार्यक्षमता बढ्छ
- मिर्गौलामा ढुंगा बन्ने सम्भावना घट्छ
- पिसाब सफा र सहज हुन्छ
यो शरीर सफा राख्ने धेरै प्रभावकारी र सरल उपाय हो।
८. मासिकधर्म (पीरियड) पीडामा राहत
महिलाहरूका लागि मनतातो पानी निकै फाइदाजनक हुन्छ। विशेषगरी,
- पेट दुखाइमा आराम
- पेटको ऐंठन कम
- रक्तसञ्चार सहज
- शरीर हल्का महसुस
राति सुत्नुअघि मनतातो पानी पिउँदा भोलिपल्ट पनि पीडा कम महसुस हुन्छ।
९. पेट फुल्ने, ग्यास र एसिडिटी कम गर्ने
राति धेरैजसो मानिसलाई ग्यास, पेट फुल्ने, डकार, जलनको समस्या हुन्छ। न्यानो पानीले यी समस्यामा तुरुन्त राहत दिन्छ। यसले—
- अतिरिक्त ग्यासलाई बाहिर निकाल्छ
- खाना पचाउन मद्दत गर्छ
- पेटको एसिडलाई नरम बनाउँछ
यदि तपाईंलाई बारम्बार ग्यास हुन्छ भने यो बानी आदत बनाउनु राम्रो।
१०. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता (इम्युनिटी) बढाउँछ
मनतातो पानीले शरीरको कार्यक्षमता सुधार्न सहयोग गर्छ। यसले,
- टक्सिन हटाउँछ
- रक्तसञ्चार राम्रो बनाउँछ
- अंगहरूलाई सक्रिय राख्छ
- जीवाणु तथा भाइरससँग लड्ने शक्ति बढाउँछ
राति मनतातो पानी पिउने मानिसहरूमा ज्वरो, कफ, सामान्य रुघाखोकी हुने सम्भावना कम हुन्छ।
राति मनतातो पानी पिउँदा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू
१. पानी अत्यधिक तातो हुनु हुँदैन।
२. खाना खाएपछि २५–३० मिनेटपछि मात्रै खाने।
३. एकैचोटि धेरै होइन, एक गिलास मात्र पर्याप्त।
४. यदि डाक्टरले पानी सेवन सीमित भनेका छन् भने सावधानी अपनाउने।
