हालै विश्वभरिका विज्ञहरूको एउटा समूहले मोटोपनको निदान र उपचारका लागि नयाँ उपगम प्रस्ताव गरेका छन्। परम्परागत रूपमा प्रयोग गरिँदै आएको बडी मास इन्डेक्स (बीएमआई)लाई मात्र आधार बनाएर मोटोपन पहिचान गर्नुपर्छ भन्ने मान्यता रहेपनि यसमा केही सीमितताहरू छन्। त्यसैले, मोटोपनको प्रारम्भिक संकेत (पूर्व-नैदानिक) र गम्भीर अवस्था (नैदानिक)लाई छुट्याउने नयाँ तरिका प्रस्ताव गरिएको छ।
यो नयाँ उपगमले विश्वभरि १ अर्बभन्दा बढी मानिसको स्वास्थ्य सुधार गर्न, लान्छना हटाउन, स्वास्थ्य सेवाको स्रोतहरूको उचित प्रयोग गर्न तथा प्रभावकारी उपचारको समान पहुँच सुनिश्चित गर्न सहयोग गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
हालै द ल्यानसेट डाइबिटिज एण्ड इन्डोक्रिनोलजीमा प्रकाशित अनुसन्धान तथा ७५ भन्दा बढी चिकित्सा संस्थाहरूले समर्थन गरेको यो अनुसन्धानले मोटोपनको निदानका लागि नवीनतम र परिष्कृत उपगम प्रस्तुत गर्छ।
मोटोपनको नयाँ परिभाषा
नयाँ उपगमले बीएमआईका सीमितताहरूलाई हटाउन अन्य उपायहरू पनि समावेश गरेको छ। यसले अतिरिक्त बोसोको मात्रा, व्यक्तिगत स्वास्थ्य लक्षणहरू र अन्य शारीरिक संकेतहरूलाई पनि समावेश गरेको छ।
यस विधिले मोटोपनको परिभाषा र निदानमा सुधार ल्याउन मद्दत गर्नेछ। साथै, परम्परागत विधिहरूको समस्याहरू समाधान गर्ने लक्ष्य लिएको छ, जसले गर्दा मोटोपन भएका मानिसहरूले आवश्यक उपचार तथा सहयोग प्राप्त गर्न सकुन्।
मोटोपन रोग हो कि होइन?
मोटोपनलाई सधैं रोगको रूपमा लिने वा कहिल्यै रोगको रुपमा नलिने भन्ने बहस लामो समयदेखि चल्दै आएको छ। अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार मोटोपनको प्रभाव व्यक्ति-व्यक्तिमा फरक हुन सक्छ।
केही व्यक्तिहरू मोटोपन भए तापनि स्वस्थ कार्यशीलता कायम राख्न सक्छन् र उनीहरुको समग्रमा स्वास्थ्य राम्रो रहन्छ भने अन्य केहीलाई यसले विभिन्न स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्दछ। यदि मोटोपनलाई केवल जोखिम कारक मात्र मानियो भने प्रभावित व्यक्तिहरूले आवश्यक उपचार पाउने अवसर गुमाउन सक्छन्।
अर्कोतर्फ, सबै मोटोपन भएका व्यक्तिहरूलाई रोगी मानेर उपचार दिन खोज्दा अनावश्यक उपचार र आर्थिक बोझ पर्न सक्छ।
नैदानिक र पूर्व-नैदानिक मोटोपनको पुनःपरिभाषा
नयाँ अध्ययनले मोटोपनलाई दुई भागमा वर्गीकरण गर्छ:
नैदानिक मोटोपन : यस अवस्थामा शरीरमा जम्मा भएको अतिरिक्त बोसोले शरीरका अंगहरूमा समस्या उत्पन्न गराउने वा दैनिक जीवनयापनमा कठिनाइ ल्याउने गर्छ। यसलाई सास फेर्न गाह्रो हुने, मुटुको समस्या, जोर्नी दुख्ने तथा अन्य अंगसम्बन्धी समस्या जस्ता लक्षणहरूद्वारा चिन्हित गर्न सकिन्छ।
पूर्व-नैदानिक मोटोपन : यस अवस्थामा शरीरमा अतिरिक्त बोसो भए पनि तत्कालीन स्वास्थ्य समस्या उत्पन्न हुँदैन। तर, यसले भविष्यमा मधुमेह, मुटु रोग, क्यान्सर जस्ता रोगहरूको जोखिम बढाउँछ। यसलाई रोक्नको लागि जीवनशैली परिवर्तन, सल्लाह तथा नियमित स्वास्थ्य परीक्षण आवश्यक हुन्छ।
बीएमआई मात्र पर्याप्त किन छैन?
बीएमआई मोटोपनको मूल्यांकन गर्न सबैभन्दा सामान्य रूपले प्रयोग गरिने विधि हो। बीएमआईले तौललाई उचाइसँग तुलना गर्छ र यसको मापन ३० kg/m² भन्दा बढी भएमा मोटोपन मानिन्छ। तर, यसको केही महत्त्वपूर्ण सीमितताहरू छन्:
• बीएमआईले शरीरको बोसोको वितरण कस्तो छ भनेर देखाउँदैन।
• बीएमआईले मांसपेशी, हड्डीको घनत्व वा बोसोको स्थानलाई ध्यानमा राख्दैन।
• केही व्यक्तिहरू बीएमआईको आधारमा मोटोपन नदेखिए पनि अत्यधिक बोसो भएका कारण स्वास्थ्य समस्यामा हुन सक्छन्।
• केही व्यक्तिहरू बीएमआई उच्च भए पनि स्वस्थ अंग कार्यक्षमता भएका हुन सक्छन्।
मोटोपन निदान सुधार गर्न के गर्न सकिन्छ?
नयाँ अध्ययनले मोटोपन निदान सुधार गर्न निम्नलिखित कुराहरू सुझाव दिएको छ:
• शरीरमा बोसोको वितरण मापन गर्ने अन्य उपायहरू अपनाउने।
• व्यक्तिको स्वास्थ्य लक्षणहरूलाई मूल्यांकन गर्ने।
• मोटोपनको उपचारमा तौल घटाउने मात्र नभई शरीरको कार्यप्रणाली सुधार गर्ने उपायहरू अपनाउने।
निष्कर्ष
बीएमआइ मोटोपन मापन गर्न एक प्राथमिक उपाय हुन सक्छ, तर यसको सीमितताहरूका कारण मात्र यही विधिमा निर्भर रहनु उचित हुँदैन। मोटोपनको निदानमा सुधार ल्याउन नयाँ उपगमले व्यक्तिगत स्वास्थ्य अवस्थालाई ध्यानमा राख्दै उपचार रणनीति तय गर्नुपर्नेमा जोड दिएको छ।
यस अध्ययनअनुसार, मोटोपन निदान सुधार गर्न व्यापक रणनीति आवश्यक छ। स्वास्थ्यकर्मी र नीति निर्माताहरूलाई उचित तालिम प्रदान गरिनुका साथै, मोटोपनलाई कम गर्ने नयाँ उपायहरू विकास गर्नुपर्ने देखिन्छ। यसले मोटोपन भएका मानिसहरूलाई आवश्यक उपचार प्राप्त गर्न र समाजमा व्याप्त गलत धारणाहरू हटाउन मद्दत गर्नेछ।
