काठमाडौं - पछिल्ला केही दिनदेखि काठमाडौं उपत्यकालगायत देशका प्रमुख शहरको वायु प्रदूषणको मात्रा निकै खराब स्तरमा पुगेको छ। विशेषगरी काठमाडौंको वायु गुणस्तर सूचकाङ्क (एक्युआई) निकै अस्वस्थ्यकर बिन्दुमा पुगेको छ। विज्ञहरूका अनुसार अझै एक हप्ता प्रदूषणमा सुधार नहुने देखिएको छ।
वायु प्रदूषणका कारण काठमाडौं उपत्यका केही दिनयता विश्वकै पहिलो, दोस्रो प्रदूषित शहरका रूपमा सूचीकृत भएको छ। ‘एयर क्वालिटी इन्डेक्स’मा शुक्रबार बिहानसम्म प्रदूषित शहरमा काठमाडौं विश्वभर पहिलोमा छ। सरकारबाट स्वीकृत वायु गुणस्तर सूचकाङ्कानुसार ०–५० हुँदा राम्रो, ५१–१०० हुँदा मध्यम, १०१–१५० हुँदा संवेदनशील समूहका लागि अस्वस्थ, १५१–२०० अस्वस्थ, २०१–३०० निकै अस्वस्थ तथा ३०१ भन्दामाथि भएमा खतरनाक तह पुगेको संकेत गर्छ। काठमाडौंको एयर क्यालिटी इनडेक्स २०० भन्दा माथि छ ।
वायु प्रदूषणका कारण गर्भ खेर जानेदेखी क्यान्सरसम्म हुनसक्छ :डा ढुंगाना
वायु प्रदूषण अत्यधिक बढेको छ, जसका कारण आँखा पिरो हुने, घाँटी खसखसाउने, श्वास फेर्न गाह्रो हुने जस्ता समस्या देखिएको छ। पछिल्लो समय धेरै मानिस आँखा पोल्ने, घाँटी खसखसाउने, टाउको दुख्ने र रुघाखोकीको लक्षण लिएर अस्पताल पुगिरहेका छन्। धुवाँधुलोका कारण कतिपय दीर्घरोगी त भेन्टिलेटरमै राखेर उपचार गर्नुपर्ने अवस्थामा पुगेको चिकित्सकहरु बताउँछन्।
छाती तथा श्वासप्रश्वास रोग विशेषज्ञ डा अशेष ढुंगानाका अनुसार वायु प्रदूषणका कारण मानव स्वास्थ्यमा अल्पकालीन र दीर्घकालीन गरी दुई किसिमका असर पर्छन् ।
‘अल्पकालीन असरमा श्वासप्रश्वास सम्बन्धी सामान्यरुपमा छाती सम्बन्धी विभिन्न संक्रमण हुने, खोकी लाग्ने, घाँटी सुख्खा हुने पर्छन’, डा ढुंगानाले भने ‘लामो समयसम्म प्रदूषित हावामा रहने व्यक्तिलाई श्वासप्रश्वास सम्बन्धी दीर्घकालीन रोगहरु देखिने गर्छन्, सिओपिडी, दम रोगीहरुलाई रोग बिग्रने समस्या तथा फोक्सोको क्यान्सरसम्मको कारक वायु प्रदूषण हुन सक्ने छ।’ वायु प्रदूषणमा हुने कतिपय रसायनले क्यान्सर समेत गराउन सक्ने डा ढुंगाना बताउँछन्।
वायु प्रदूषणले फोक्सोको अलावा सम्पुर्ण मानव शरीरलाई असर गर्न सक्ने छ। कोरोनरी आर्टरी अर्थात् रक्त धमनी सम्बन्धी रोगको एक प्रमुख कारणका रुपमा वायु प्रदूषणलाई लिइन्छ। मुटु रोगीहरुलाई हार्ट फेलियरसम्मको समस्या वायु प्रदूषणले निम्त्याउने सक्ने उनले जानकारी दिए।
वायु प्रदूषणले मानव स्नायु प्रणालीलाई पनि असर गर्न सक्ने, पेटको क्यान्सर, पित्तथैलीको क्यान्सर गराउने तत्व समेत वायु प्रदूषणमा हुन्छ। गर्भवतीहरुलाई वायु प्रदूषणले अझै असर गर्न सक्ने कम तौलका बच्चा जन्मिनेदेखि गर्भपातसम्मको समस्या वायु प्रदूषणका कारण आउन सक्ने डा ढुंगानाको भनाइ छ।
वायु प्रदूषणको असर दीर्घरोगी वा ज्येष्ठ नागरिकमा मात्रै नभई स्वस्थ मानिसमा पनि देखिएको उनी बताउँछन्। घरबाहिर निस्कदा दीर्घरोगीहरुलाई विशेष सावधानी अपनाउन उनको सुझाव छ। स्वस्थ मानिसहरुले पनि घरबाहिर निस्किदा अनिवार्यरुपमा मास्कको प्रयोग गर्नुपर्नेमा उनी जोड दिन्छन्।
दीर्घकालीन समाधानका लागि सरकारले नीतिगत रुपमा नै वायु प्रदूषणलाई कम गर्ने नीति ल्याउनुपर्ने डा ढुंगानाको सुझाव छ।
काठमाडौंमा वायु प्रदूषणको स्तर उच्च : विपद् व्यवस्थापनविद् डा उप्रेती
काठमाडौंको केही ठाउँको वायु प्रदूषणको स्तर उच्च रहेको विपद् व्यवस्थापनविद् डा धर्मराज उप्रेतीले बताए। उनका अनुसार नेपालको काठमाडौं उपत्यका बाहिरका स्थानमा भने वायु स्तर धेरै घातक अवस्थामा पुगिसकेको छैन।
‘पश्चिमी वायु एकदमै निस्क्रिय रहनुले काठमाडौंको वायु प्रदूषण घातक अवस्थामा रहेको हो’, उनले भने ‘पश्चिमी वायु निस्क्रिय हुनु, काठमाडौं हुने गरेको आगलागी तथा बाहिरबाट आएको प्रदूषण, हिउँद सुख्खा, पानी नपर्नुले पनि काठमाडौंमा वायु प्रदूषणको स्तर उच्च भएको छ।’
वायुमण्डलमा धुँलो, धुवा मिसिएपनि बाहिर जान नपाउनुका कारण काठमाडौंमा प्रदुषण बढ्न पुगेको उनको भनाइ छ। वायु बाहिर जानका लागि पानी पर्नु तथा हावा चल्नुपर्ने हुन्छ तर यी दुवै अवस्था नआउँदा प्रदूषण उच्च रहेको उनले बताए।
