पुरुष वा महिलाले आफ्नो ‘प्राइभेट पार्ट’ अर्थात् यौनअंगमा लागेका रोग तथा समस्यालाई सकेसम्म लुकाउने गर्छन् । चिकित्सकीय अभ्यासका क्रममा यौनरोग लुकाएर गम्भीर अवस्थामा मात्र अस्पताल आइपुगेका धेरै बिरामी भेटिएका छन् । यौन रोगलाई लाजका कारण लुकाउँदा जीवन नै बर्बाद भएका पनि भेटिएको छ । नेपालका सहरी क्षेत्रदेखि गाउँगाउँसम्म यौन सम्पर्कका माध्यमबाट सर्ने रोग व्याप्त छ।
यौन सम्पर्कका क्रममा अथवा असुरक्षित यौन सम्पर्कका कारण सर्ने रोगलाई हामी यौनरोग भनेर चिन्छौं । तर, जब रोगले धेरै च्याप्छ अनि मात्र बिरामीहरु अस्पताल आइपुग्छन् । लाज र सङ्कोचका कारण यस्ता रोगबाट कुन वर्गका बिरामी बढी प्राताडीत छन् भनी सहजै पत्ता लगाउन सकिँदैन।
यौनरोग लागेका बिरामी कतिपयले रोग लुकाएर बसेका हुन्छन् भने कतिपयले आफ्नो अनुकूलको डाक्टरलाई देखाउँछन् । सकेसम्म पुरुषहरु पुरुष र महिलाहरु महिला डाक्टरकहाँ जान्छन् । त्यसले यौनरोगबाट महिला या पुरुष को बढी प्रभावित छन् भनी सहजै भन्न सकिँदैन।
नेपालमा धेरैजसोमा सिफिलिस, गोनेरिया, क्ल्याइमेडिया, जेनाइटल वार्ट र कहिलेकाँही जेनाइटल हर्पिसको समस्या देखिने गरेको पाइन्छ । जेनाइटल वार्ट अर्थात् यौनांगमा आउने मुसा पनि यौन रोग नै हो । तर, हात र खुट्टा वा शरीरको अन्य भागमा देखिने मुसा चाहिँ यौनरोग होइन । यो यौन सम्पर्कका माध्यमबाट सर्ने रोग हो । यौनरोगका रुपमा परिचित मुसा भने स–सानो गिर्खाजस्तो देखिन्छ । अक्सर पुरुषहरुको यौनांगमा मुसा हुन्छ भने महिलाको योनी वा वरपर यस्ता मुसा देखिन्छन्।
नेपालमा व्याप्त अर्को यौनरोग सिफिलिस हो । यसलाई नेपालीमा भिरिंगी भनिन्छ । छाडा यौन स्वभाव भएका व्यक्तिलाई यसको संक्रमण ज्यादा हुन्छ । सिफिलिस लागेको व्यक्तिसँगको यौन सम्पर्कपछि केही दिनमा पुरुषको लिंगमा घाउजस्तो देखापर्छ । केही दिनमा कतिपयको आफैं निको भएर जान्छ भने कतिपयले एन्टिबायोटिक औषधि खाए पुग्छ । पुरुषका कारणले महिलामा पनि भिरिंगी सर्छ । उनीहरुको यौनांग वरपर घाउ देखिन्छ । प्रारम्भिक चरणमा उपचार गर्न आए एक दिनको एन्टिबायोटिक वा इन्जेक्सन लगाएपछि रोग नियन्त्रणमा आउँछ।
भिरिंगीको सुरुमा उपचार नभए जटिल बन्दै जान्छ । उपचार नभएमा कतिपय गर्भवती महिलाको रोग शिशुहरुमा सर्न सक्छ । तर, तुलनात्मक रुपमा पुरुषहरुलाई भने समस्या हुँदैन । यो रोग लाग्नासाथ असुरक्षित यौनसम्पर्क राखे सर्ने जोखिम उच्च हुन्छ । घाउ नै छ भने जोखिम ज्यादा हुन्छ।
यदि, कसैलाई यौनांगबाट सेतो पानीजस्तो बग्छ भने गोनेरिया वा क्ल्याइमेडिया लागेको हुनसक्छ । यो रोगबाट संक्रमितसँग असुरक्षित सम्पर्क राखेमा रोग सर्छ र सुरुमा सेतो पानी बग्ने लक्षण देखिन्छ । कतिपयको यौनांग अति गन्हाउने हुन्छ । सिफिलिसमा घाउ नै हुन्छ भने गोनेरियामा घाउ नदेखिने तर सेतो पानी बगिरहने हुनसक्छ । महिलालाई यो रोगको संक्रमण हुँदा अन्य अंगमा पनि फैलने जोखिम रहन्छ । गर्भवतीका सन्तानमा यो रोग सर्ने खतरा पनि उत्तिकै हुन्छ । नवजात शिशुलाई गोनेरिया स¥यो भने आँखामा समस्या आउने हुनसक्छ।
जेनाइटल हर्पिज पनि अर्को यौनरोग हो । यसका धेरै प्रकार र लक्षण छन् । हर्पिज रोस्टर अर्को प्रकारको यौनरोग हो । शरीरको कुनै भागमा फोकाहरु निस्किएर पीडा हुन्छ, जसलाई हामी जनै खटिरा भनेर बुझ्छौं।
कतिपयलाई लिंगमा फोका र पानीफोका निस्कने र पोल्ने गर्छ । कसैलाई घाउ, चोट छ भने शारीरिक सम्पर्कका बेला निस्कने यौनरसबाट यस्ता रोगहरु सर्छन् । यौनसम्पर्कका क्रममा योनी र लिंगबीच घर्षण हुँदा यौनरसमा रहने जीवाणूहरु एकजनाबाट अर्कोमा सहजै पुग्छन् । पानीफोका फुट्दा वा रस निस्कँदा पनि जीवाणूहरु स्थानान्तरण हुन्छन् । यस्ता यौनरोगहरु पुरुषबाट महिलामा सहजै सर्छन् । यौन सम्पर्कका क्रममा महिलाको यौनांगबाट पनि रसहरु निस्कने भएकाले जीवाणूहरु संसर्गका क्रममा पुरुषको यौनांगमा पुग्छन्।
यस्ता रोगबाट जोगिने उपयुक्त उपाय नै सुरक्षित यौन सम्पर्क हो । एकजना यौन साथीबाहेक अरुसँग संसर्ग नगर्नु उपयुक्त हो । रोग लागिसकेको छ भने दुई जनामध्ये एउटाले मात्रै उपचार गरेर पुग्दैन । पति÷पत्नीमध्ये कसैमा यो रोग लागिसकेको छ भने निको नहुन्जेल शारीरिक सम्पर्क गर्नु हुँदैन।
प्रायः हामीकहाँ उपचारमा आउने महिलामा श्रीमान्का कारण रोग लाग्ने गरेको बढी भेटिएको छ । घुमफिरका क्रममा बाहिरबाट रोगको संक्रमण बोकेर आउने अनि उनीहरुबाट रोग सरेर पत्नीहरु पीडित भएका घटना धेरै छन् । यदि कुनै पति÷पत्नी अन्यत्र शारीरिक सम्पर्क गर्दैनन् भने उनीहरुमा यस्ता रोग लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ । बरु एचआइभी रगत, सिरिञ्ज लगायतका अन्य क्रियाकलापका कारण सर्न सक्ला तर एड्स बाहेकका अन्य यौनरोग अरु माध्यमबाट सर्दैनन्।
यस्ता यौनरोग लागेका व्यक्तिले निको नहुन्जेल कन्डम प्रयोग गरेर शारीरिक सम्पर्क गर्न मिल्छ वा मिल्दैन भनी सोध्ने गर्छन् । पक्कै मिल्छ, तर सर्ने जोखिम भने केही मात्रामा रहिरहन्छ । यौन सम्पर्कका क्रममा हुने चुम्बनबाट पनि रोग सर्ने खतरा हुन्छ । यस्ता यौनरोग लागेका दम्पत्तीले मुखमैथुन लगायतका क्रियाकलाप गरेमा पनि रोग सर्ने सम्भावना रहन्छ।
(छाला तथा यौनरोग विशेषज्ञ डा. शर्मा नर्भिक अस्पतालमा कार्यरत छन्)
