काठमाडौं- शाकाहार र भिगन आहारलाई पछ्याउनेको संख्या बढ्दो क्रममा छ। यसलाई धेरैको रोजाइको स्वस्थ छनौटको रूपमा मानिए तापनि भिगनआहार सम्बन्धी थुप्रै गलत धारणाहरु छन्।
मानिसहरूले आजकल शाकाहार र भिगन आहारलाई बढावा दिइरहेका छन् र पशुपन्छीसँग सम्बन्धित उत्पादनहरू इन्कारी रहेका छन्। यदि जनसंख्याको ठूलो समूह कुनै कुराको बिरुद्धमा छ भने गलत धारणा र आधा-सत्यहरूका लागि उपयुक्त वातावरण बनिरहेको हुन्छ । समग्रमा भन्नु पर्दा शाकाहारबाद र भिगननिज्मलाई गलत बुझिएको छ। केही गलत धारणा तल बताइएको छ।
१. शाकाहारी र भिगन आहार सधैं स्वस्थकर हुन्छ
हालैका दशकहरूमा, अध्ययनहरूको बढ्दो संख्याले रातो मासुको खपत र खराब स्वास्थ्य परिणामहरू बीचको सम्बन्ध देखाएको छ। उदाहरणका लागि प्रशोधित र रातो मासुको सेवनले कोलोन क्यान्सर, मोटोपना, हृदय रोग र मधुमेहसँग सम्बन्धित छ।
यसले मासुविनाको खाना शरीरको लागि राम्रो हुन्छ भनेर सुझाव दिन सक्छ। तर, जसरी सबै मासु रातो हुँदैन, त्यसरी नै सबै शाकाहारी वा शाकाहारी आहारहरू स्वस्थकर हुँदैनन्।
उदाहरणका लागि, यदि एक व्यक्तिले आलु मात्र खायो भने तिनीहरू शाकाहारी हुनेछन् । तर, निश्चित रूपमा जीवन शक्ति, ऊर्जा र स्वास्थ्यले भरिएको हुँदैनन्। कुनैपनि अन्य आहारको रूपमा, यो पूर्णतया व्यक्तिले के खान्छ भन्नेमा निर्भर गर्दछ।
यसैगरी सेतो मासु र माछा, रातो मासु जस्तो स्वास्थ्य समस्याहरूसँग सम्बन्धित छैनन्। सन् २०१८ मा एक्सन अन साल्ट, 'नुन र स्वास्थ्यमा यसको प्रभावसँग सम्बन्धित समूह'ले मासु विकल्पहरूको सर्वेक्षण गर्यो। तिनीहरूको निष्कर्ष अनुसार, भेज बर्गरमा म्याकडोनाल्डको फ्राइजको ठूलो भाग भन्दा धेरै नुन हुन्छ।
२. शाकाहारले तौल घटाउने ग्यारेन्टी गर्छ
दुःखको कुरा के भने यो गलत हो। माथिको खण्डले स्पष्ट पारेको रूपमा, सबै शाकाहारी र भिगन आहारहरू समान रूपमा स्वस्थ छैनन्। पशुजन्य उत्पादनहरू त्यागेर हैन कि स्वस्थ आहार र नियमित व्यायामले तौल घटाउनलाई मद्दत पुर्याउँछ। यद्यपि भिगन आहारहरुले छोटो समयको लागि भने वजन घटाउन मद्दत गर्ने अनुसन्धानहरुले देखाएका छन्।
३.शाकाहार र भिगनहरूको आहारमा प्रोटिन हुँदैन
सबै गलत धारणाहरु मध्ये यो सबैभन्दा सामान्य हो। हो, पशुपन्छी भन्दा शाकाहारी र भिगनहरूको आहारमा तुलनात्मक कम प्रोटिन हुन्छ तर हुँदै नहुने चाहिँ हैन। खानाको संसारमा प्रोटिन प्रशस्त छ।
दुग्धजन्य पदार्थ र अण्डा खानेहरुमा प्रोटिन उच्च हुन्छ भने शाकाहारीहरूसँग पनि विकल्पहरू भने हुन्छन्, जसमा टोफु, दाल, चना, धेरै प्रकारका गेडागुडी, क्विनोआ, ओट्स र नटहरू जस्ता चिजहरु समावेश छन्। पालक, कुरिलो, ब्रोकाउली, आर्टिचोक, आलु, मटर, स्प्राउट्स र मीठो आलु लगायतका केही तरकारीहरूमा पनि प्रोटिन हुन्छ।
४. बलियो हड्डीको लागि दुग्ध पदार्थ आवश्यक छ
वास्तवमा बलियो हड्डीका लागि डेरी हैन, क्याल्सियम आवश्यक हो । क्याल्सियम धेरै शारीरिक कार्यहरूको लागि महत्त्वपूर्ण छ, जसमा रक्तचाप कायम राख्ने, मांसपेशी चल्ने, नसाहरुमा संकेतहरू पठाउने र रगत जमाउने जस्ता कार्यहरू समावेश छन्। तसर्थ, शाकाहारीहरू र भिगनहरुले यो सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ कि उहाँहरूले लिने आहारमा पर्याप्त क्याल्सियम हुन्छ। प्रोटिन सँगै क्याल्सियम पाउन, सोया-आधारित खानाहरू, सिमी, दाल, मटर, पालक, गान्टे मुला,अन्जिर, आलस, चिया, तिलको दाना, र केही नट र बदामहरू लिन सकिन्छ।
५. तपाईंले शाकाहारी आहारबाट बी १२ प्राप्त गर्न सक्नुहुन्न
प्राय भिगनहरु आफूले चाहिने मात्रामा भिटामिन बी १२ लिनको लागी यसका पुरकहरु लिने गर्दछन्। शाकाहारीहरूले अण्डा र पनीर लगायत दूधका उत्पादनहरूबाट बी १२ प्राप्त गर्न सक्छन्। भिगनहरुलाई अनुकुल हुने भिटामिन बी १२ का माध्यमहरु केही अनाज, टोफु, ननडेरी दूध, र गेडागुडी हुन्। सधैँ सबै खाना सम्भव नहुने भएका कारण भने चाहिँ भिटामिन बी १२का पुरक सहजीकरणका लागि लिँदा हुन्छ भनेर भनिएको हो।
६. सोया /भटमासले स्तन क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ
अहिलेसम्म कुनै ठोस प्रमाण छैन कि सोया-आधारित खानाहरू खाँदा महिलाहरूमा स्तन क्यान्सरको जोखिम बढ्छ। यो गलत धारणा मुसामा गरिएको एक अध्ययनबाट उत्पन्न हुन सक्छ। वैज्ञानिकहरूले देखाए कि जब यी जनावरहरूले आइसोफ्लाभोन भनिने सोया यौगिकहरू ठूलो मात्रामा प्राप्त गर्दा तिनीहरूमा स्तन क्यान्सर हुने सम्भावना बढी देखियो। यद्यपि, मानिसहरूले मुसा भन्दा फरक तरिकाले सोया प्रशोधन गर्छन्।
फेब्रुअरी २०२० मा प्रकाशित एक अध्ययनले सोया, डेयरी सेवन र स्तन क्यान्सर जोखिम बीचको सम्बन्धको खोजी गर्यो। वैज्ञानिकहरूले अमेरिकामा औसत ७.९ वर्षसम्म ५२,७९५ क्यान्सरमुक्त महिलालाई पछ्याएका थिए। तिनीहरूले सोया सेवन र स्तन क्यान्सर बीच कुनै स्पष्ट सम्बन्ध फेला पारेनन्।
समग्रमा, अमेरिकन क्यान्सर सोसाइटीले व्याख्या गरे जस्तै:
'प्रमाणहरूले मानिसहरूमा सोया खानेबाट हुने कुनै पनि खतराहरूलाई संकेत गर्दैन र स्वास्थ्य लाभहरू कुनैपनि सम्भावित जोखिमभन्दा बढी देखिन्छन्। विशेष गरी एसियाली महिलाहरूमा परम्परागत सोया खानाहरुले स्तन क्यान्सरको जोखिम कम गर्न सक्छ भन्ने प्रमाणचाहिँ भेटिन्छन्।
७. सोया दूध बाहेक पशु दूधको लागि अर्को विकल्प छैन
सोया दूध सबैभन्दा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिएको पशु दूधको विकल्प हो तर त्यो भन्दैमा अरु कुनै नभाको चाहिँ हैन। अरु श्रोत भनेका बदामको दूध, हेजलनटको दूध, नरिवलको दूध, काजूको दूध,चामलको दूध, जस्ता दूधहरु पशुको दूधको राम्रा विकल्प हुन्।
८.शाकाहारी खानाले चाडैं भोक लाग्छ
मांसाहारी खानाको तुलनामा शाकाहारी खानाले लामो समयसम्म सन्तुष्ट राख्दैनन् र चाँडै भोक लाग्छ भन्ने एक सामान्य भ्रमहरु मध्ये एक हो। अध्ययनका अनुसार, मासु र सोयामा आधारित उत्पादनहरूमा लामो समयसम्म तृप्त र भरिएको महसुस गर्ने सन्दर्भमा कुनै भिन्नता छैन। यसबाहेक, शरीरलाई नयाँ परिस्थितिहरूमा बानी पर्न समय चाहिन्छ। त्यसैले, कम्तिमा एक महिना आवश्यक छ।
९.शाकाहारी उत्पादनहरू खाना एलर्जी भएकाहरूका लागि सुरक्षित छन्
धेरै शाकाहारी उत्पादनहरू एलर्जी-मुक्त छन् तर सवै होइनन्।उदाहरणका लागि, तयार बनाइएको शाकाहारी भोजनमा लेबल जाँच गर्नुहोस् र तपाईंले सामग्रीहरूको सूचीमा बोल्ड फन्टमा ग्लुटेन, तिल वा सल्फाइटहरू समावेश गरेको देख्नुहुनेछ। कसलाई के को एलर्जीहरू छ भन्ने कुरा मान्छे अनुसार फरक पर्छ । त्यसैले चाहे मांसाहारी होस् या शाकाहारी एलर्जी हुने खाना व्यक्तिअनुसार फरक हुन्छ।
१०.मह शाकाहारी हो
मह शाकाहारी होइन, किनकि यो मह माहुरीहरूले तिनीहरूको खपतको लागि उत्पादन र भण्डार गर्दछन्। अष्ट्रेलियन हनी बी इन्डस्ट्रियल काउन्सिलका अनुसार ४५० ग्राम मह संकलन गर्न ३०० माहुरीलाई तीन हप्ता लाग्छ। मह सङ्कलन शोषणकारी र हानिकारक प्रक्रिया हो। विवरण जेसुकै भएपनि महलाई शाकाहारी मान्न अथवा भिगन भन्न मिल्दैन। किनभने यो मौरीको श्रम र तिनीहरूको खानाको उत्पादन हो।
(विभिन्न सन्दर्भ सामाग्रीहरुको सहयोगमा)
